بررسی راهبردهای سامان دهی فضایی-مکانی سکونتگاه های غیررسمی (مطالعه موردی: تپه مراد آب کرج)

اسکان غیر رسمی و آلونک نشینی مسئله ای است که تنها مختص به کشور ایران نیست بلکه بسیاری از ساماندهی فضایی مکانی کشورهای جهان با آن مواجه هستند. همچنین کشور ایران با توجه به اینکه جزء کشورهای در حال توسعه محسوب میشود همانند این کشورها از پدیده اسکان غیر رسمی رنج می برد. متاسفانه این پدیده به سرعت در حال رشد و گسترش است و مشکلات ،اجتماعی ،اقتصادی فرهنگی امنیتی و زیست محیطی فراوانی را در اغلب شهرها به ویژه شهرهای بزرگ ایران از جمله شهر کرج به وجود آورده است؛ بنابراین با توجه به اهمیت موضوع این پژوهش به الگوی ساماندهی فضایی مکانی سکونتگاه هایی غیر رسمی مطالعه موردی تپه مراد آب کرج می پردازد. شکل گیری سکونتگاه غیررسمی و کانون زیستی تپه مراد آب کرج که از اواخر دهه 50 آغاز گردید با موقعیت حاشیه ای در شهر کرج از ویژگی های خاصی برخوردار است. تپه مراد آب قسمت شرقی شهر کرج و در اراضی اسلام آباد واقع شده است و تحت نظارت منطقه 1 از مناطق 12 گانه شهرداری کرج واقع شده است. نابسامانی ها و فقر مسلط بر محدوده سبب شده که مناسبات ،اجتماعی فرهنگی به صورت مناسب و متناسب با سایر بخشهای شهر در این مکان شکل نگیرد که این امر مانع ارتباط و اتصال این فضا با مجموعه های دیگر شهری در فرایند شکل گیری دوره تاریخی خود بوده ا از این رو این فضا تپه مراد آب در خود چندپارگی و منزوی و درونگرا در ارتباط با دیگران به حیاتش ادامه داد و این مسئله گردید که موجب کانون مزبور به عنوان یک فضای زیستی شهری از مشروعیت لازم برخوردار نگردد و برنامههای صورت گرفته در محدوده نیز اقدام موثری در حل معضل اصلی نبوده است و مشکل همچنان در محدوده باقی است لذا با توجه به اهمیت موضوع ساماندهی فضایی مکانی این فضا و برنامه ریزی در جهت بهبود وضعیت موجود از اهمیت بالایی برخوردار بوده است زیرا شدت توسعه محدوده مورد مطالعه و سرعت روزافزون مهاجرتها و اسکانهای غیر رسمی از یک طرف و عدم توانایی شهرداری و نهادهای مربوطه در بهسازی بافتهای غیر رسمی و ساماندهی آنها از طرف دیگر ضرورت پژوهش در خصوص تعیین الگوی ساماندهی فضایی مکانی در تپه مراد آب کرج را اجتناب ناپذیر ساخته است. بر این اساس پژوهش حاضر به تبیین الگوی ساماندهی فضایی - مکانی سکونتگاههای غیر رسمی در تپه مراد آب کرج می پردازد. پژوهش حاضر با هدف تدوین راهبردهای ساماندهی فضایی مکانی سکونتگاههای غیر رسمی صورت پذیرفت در این راستا با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی به صورت تلفیقی از روشهای کمی و کیفی اقدام به تجزیه و تحلیل اطلاعات گردید نمونه تحقیق شامل 50 نفر از کارشناسان و متخصصان شهری میباشد که به صورت هدفمند نمونه گیری شده اند در راستای دستیابی به اهداف ،پژوهش در ابتدا از تحلیل سوات و پس س از آن از ماتریس qspm استفاده گردید. در ادامه نیز از آزمون t-test جهت ارزیابی وضعیت موجود سکونتگاه غیر رسمی تپه مراد آب کرج استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل سوات منجر به شکل گیری 14 ،قوت 26 ضعف، 17 فرصت و 17 تهدید گردید. در ادامه با استفاده از برنامه ریزی استراتژیک کمی (qspm) اقدام به تدوین راهبرد ساماندهی فضایی مکانی این سکونتگاه پرداخته شد. نتایج حاصل از تحلیل سوات منجر به شکل گیری 14 ،قوت 26 ،ضعف 17 فرصت و 17 تهدید گردید. همچنین بر اساس نتایج حاصل از برنامه ریزی استراتژیک کمی 5 راهبرد جهت ساماندهی سکونتگاه غیر رسمی در تپه مراد آب کرج شناسایی گردید که شامل تهیه طرح مطالعاتی جامع ساماندهی مرتبط با بازآفرینی شهری پایدار در قالب برنامه جامع اقدام مشترک با توجه به سطوح زمانی کوتاه مدت میان مدت بلندمدت و مشخص کردن نقش هر کدام از سازمانها و نهادهای دولتی خصوصی و مشارکت مردمی تسهیل ورود بخش خصوصی به پروژههای بازآفرینی شهری؛ ساماندهی محلات سکونتگاههای غیر رسمی؛ استفاده از ظرفیتهای ساکنین سکونتگاههای غیر رسمی جهت باز آفرینی محلات هدف, و ایجاد اشتغال افزایش امنیت و جلوگیری از بروز آسیبهای اجتماعی از طریق حضور پذیر نمودن فضاهای شهری موجود در محلات میباشد. به علاوه نتایج حاصل از آزمون test - نشان داد که هیچ یک از شاخصهای مطرح شده در این سکونتگاه در وضعیت مطلوبی قرار نداشته و میانگین نمرات به دست آمده از پاسخگویان در سطح معناداری 0/01 کمتر از میانگین نظری می باشد

investigating the spatial-spatial organizing strategies of informal settlements(case study: murad ab karaj hill)

abstractinformal housing and squatting is a problem that is not unique to iran, but to many countriesthe countries of the world are facing it. also, iran is one of the developing countriesit is considered that it suffers from the phenomenon of informal settlement like these countries. unfortunately, this phenomenon quicklyit is growing and expanding and there are many social, economic, cultural, security and environmental problemsit has been created in most cities, especially the big cities of iran, including the city of karaj. so according tothe importance of the subject, this research is a case study on the pattern of spatial-spatial organization of informal settlementsmurad hill gives karaj water.the formation of the informal settlement and biological center of murad ab karaj hill, which started in the late 50s, withmarginal location in karaj city has special features. moradab hill in the eastern part of karaj cityit is located in the lands of islamabad and under the supervision of the 1st district of the 12 districts of karaj municipalityis. the disturbances and poverty prevailing in the area have caused the social and cultural relations to be appropriateit should not be formed in this place in accordance with other parts of the city, which hinders the communication and connection of this space withother urban complexes have been in the process of forming their historical period, hence this space (tepe murad(water) continued to live in a fragmented, isolated and introverted relationship with others, and this problem causedit was decided that the said center does not have the necessary legitimacy as an urban biological space and the plansthere was no effective action taken in the area to solve the main problem and the problem is still in the arearemains therefore, according to the importance of the subject, spatial-spatial organization of this space and planning for improvementthe current situation has been of great importance. because the intensity of the development of the study area and speedincreasing migrations and informal settlements on the one hand and the lack of ability of the municipality and related institutionsimproving informal contexts and organizing them, on the other hand, the necessity of research regarding pattern determinationspatial-place organization in moradab hill has made karaj inevitable. based on this researchit explains the pattern of spatial-spatial organization of informal settlements in murad ab karaj.the current research was carried out with the aim of developing spatial-spatial organizing strategies of informal settlements. in this regard, data was analyzed using the descriptive-analytical method as a combination of quantitative and qualitative methods. the research sample includes 50 urban experts and specialists who were purposefully sampled. in order to achieve the objectives of the research, swat analysis was used first and then qspm matrix was used. in the following, the t-test was used to evaluate the current situation of the informal settlement of moradab hill in karaj. the results of the swat analysis led to the formation of 14 strengths, 26 weaknesses, 17 opportunities and 17 threats. next, using quantitative strategic planning (qspm), the spatial-spatial organization strategy of this settlement was developed. the results of the swat analysis led to the formation of 14 strengths, 26 weaknesses, 17 opportunities and 17 threats. also, based on the results of quantitative strategic planning, 5 strategies were identified for the organization of informal settlements in murad ab karaj hill, which include: preparation of a comprehensive study plan for organization related to sustainable urban regeneration in the form of a comprehensive joint action plan with regard to short-term time levels , mid-term, long-term and defining the role of each of the public, private and public participation organizations and institutions; facilitating the entry of the private sector into urban regeneration projects; organizing informal settlements; using the capacities of the residents of informal settlements to recreate the target neighborhoods and create employment; increasing security and preventing the occurrence of social harms through making available urban spaces in neighborhoods. in addition, the results of the t-test showed that none of the indicators mentioned in this settlement were in a favorable condition and the average scores obtained from the respondents were lower than the theoretical average at a significance level of 0.01.