بررسی تطبیقی برهان فطرت در اثبات وجود خداوند از دیدگاه دکارت و حکیم شاه‌آبادی

بحث از فطرت و مقتضیات آن به‌عنوان ویژگی مشترک میان همه انسان‌ها از اهمیت به خصوصی برخوردار است. اثبات وجود خداوند بر مبنای فطرت همواره یکی از دغدغه‌های چالش‌برانگیز اندیشمندان در طول تاریخ بوده است. تحقیق پیش‎رو به بازشناسایی نقش فطرت در اثبات وجود خداوند بر اساس نظام فکری دکارت و شاه‌آبادی با روش تحلیلی- تطبیقی پرداخته است. با بررسی نظام فکری هر دو اندیشمند، نوعی قرابت میان بیانات ایشان مشاهده می‌گردد که امکان بررسی تطبیقی را فراهم می‎سازد. در این راستا پس از بیان وجوه اشتراک و افتراق نظرات هر دو اندیشمند، به تطبیق دو دیدگاه پرداخته شده است که برخی از یافته‎ها و نتایج آن بدین شرح است: اعتقاد به معارف فطری، دوگانه‌انگاری حقیقت انسان، صحه بر تفاوت میان فطرت و طبیعت ازجمله وجوه اشتراک و داعیه جدایی عقل و ایمان، اختلاف در مبانی معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی، از اهم وجوه افتراق نظرات این دو اندیشمند می‌باشد. با تطبیق وجوه اشتراک و افتراق، می‎توان گفت در نظر دکارت فطریات اموری هستند که متعلق شناخت حقیقی قرار می‌گیرند. مفهوم خدا ازجمله این مفاهیم است که قوه عقل به نحو فطری بر آن واقف است. در مقابل، شاه‌آبادی فطرت را شاکله وجودی انسان دانسته و لذا علاوه‌ بر تاکید بر مبانی معرفت‌شناسی که دکارت به آن پرداخته، مبانی هستی‌شناسی را نیز موردتوجه قرار داده ‌است. ازاین‌رو بسیاری از معضلات فلسفه دکارت در نظام فکری شاه‌آبادی مشاهده نمی‌شود.

comparative study of the proof of nature in proving the existence of god from the point of view of descartes and hakim shahabadi

discussing nature and its requirements as a common feature among all human beings is of particular importance. proving the existence of god based on nature has always been one of the challenging concerns of thinkers throughout history. the upcoming research has identified the role of nature in proving god’s existence based on the thought system of descartes and shahabadi with an analytical-comparative method. by examining the thought system of both thinkers, a kind of affinity between their statements is observed, which provides the possibility of a comparative study. in this regard, after expressing the points of commonality and difference in the opinions of both thinkers, the comparison of two points of view has been made. nature is one of the aspects of commonality and the claim of separation of reason and faith, the difference in the foundations of epistemology and ontology is one of the most important aspects of the difference in the opinions of these two thinkers. by comparing the aspects of commonality and difference, it can be said that in descartes’ view, natural things are things that belong to true knowledge. the concept of god is one of these concepts that the intellect is naturally aware of. on the other hand, shahabadi considers nature to be the form of human existence, and therefore, in addition to emphasizing the foundations of epistemology that descartes discussed, he also paid attention to the foundations of ontology. therefore, many of the problems of descartes’ philosophy are not observed in shahabadi’s intellectual system.