تحلیل ماهیت و مبانی‎ امامیّه و اهل‎سنّت از امام‎ و خلیفه با تاکید بر دیدگاه قاضی باقلانی وعلامه ‎حلّی

مسئله امامت و خلافت در فرهنگ امامیّه و اهل سنّت از مباحث کلیدی و اختلافی به شمار می‎رود. این مقاله با تحلیلیِ تطبیقی از ماهیت، مبانی و ویژگی‎های امام از دیدگاه دو متکلم اثناعشری و اهل سنّت؛ قاضی‎ باقلانی‎ اشعری و علامه‎حلّی نگاشته شده است. پس از بررسی و تطبیق آراء؛ یافته‎ها نشان از آن دارد که برداشت و باورهای این دو متکلم در مسئله امامت با یکدیگر متفاوت است؛ چراکه قاضی وجوب امام را یک وجوب شرعی - نه عقلی- و اساساً بحث از امامت را یک فرع فقهی می‎داند؛ اما علامه قائل است، بحث از امامت یک بحث کلامی و نصب امام هم از ناحیۀ الهی صورت می‌‌پذیرد؛ بنابراین امام در دیدگاه باقلانی و غالب اهل سنّت یک مقامِ حکومتی ظاهری است که علاوه بر جایگاه دنیایی، حفظ و اجرای دین را نیز برعهده دارد، به همین دلیل در ماهیت و مبانی نظری و مصداقی امام که در شاکله و ویژگی‌‌های شخصیّتی ایشان نمود پیدا می‎کند با امامیه دچار اختلاف رای شده‎اند. مقالۀحاضر به شیوه‎ای اسنادی همراه با پردازش اطلاعات و با هدف تبیین مفهومِ واقعی از حقیقت وجودی امام و واکاوی اوصاف‎ایشان، به عنوان وصیِّ نبی‎خاتم، جمع‎آوری و تنظیم شده است.

analysis of the nature and foundations of imamism and sunnis from imam-khalifa with emphasis on the views of allameh halli and qazi baghalani

the issue of imamate and caliphate in the cultures of imami shi’a and sunni islam is considered one of the key and contentious topics. this article presents a comparative analysis of the nature, foundations, and characteristics of imamate from the perspectives of two theologians: qadi abd al-jabbar al-baqillani from the ash’ari sunni tradition and allama hilli from the twelver shi’a tradition. after examining and comparing their views, the findings indicate that the interpretations and beliefs of these two theologians differ significantly regarding the issue of imamate. qadi al-baqillani considers the obligation of the imam to be a religious duty rather than a rational one and fundamentally views the discussion of imamate as a subsidiary jurisprudential matter. in contrast, allama hilli asserts that the discussion of imamate is a theological issue and that the appointment of the imam is divinely ordained. consequently, from al-baqillani’s perspective and that of most sunnis, the imam is a governmental figure with both worldly authority and the responsibility to preserve and implement religion. this leads to differences in the nature, theoretical foundations, and specific instances of imamate as reflected in the personal characteristics and attributes of the imam. the present article, employing a documentary method along with data processing and aimed at elucidating the true concept of the imam’s existential reality and examining their attributes as the successor of the prophet muhammad, has been collected and organized.