‌‌‌‌گونه ‌شناسی‌ آثار امامیه در حوزه مهدویت تا قرن پنجم هجری قمری (بر اساس سنجه‌های موضوع، مذهب و دوره زمانی)

تتبع در جوانب مختلف مهدویت به‌ منزله تکمیل قطعاتی است که تصویر جامع‌‌تری از این مسئله و زوایای مختلف آن در اختیار مهدویت‌‌پژوهان قرار می‌‌دهد که راهگشای حل مسائل مرتبط با مهدویت است. یکی از جوانب این بحث، بازشناسی آثار مهدوی متقدم است. در این پژوهش آنچه بر نگارش‌های مهدوی امامیه موردبررسی قرار گرفته است گونه‌‌شناسی جامعی در سه محور موضوع تالیفات، مذهب نگارندگان و زمان نگارش اثر در سه مقطع ‌عصرحضور‌، ‌غیبت‌صغری‌ و ‌غیبت‌کبری تا قرن پنجم است. بر این اساس در مقاله حاضر به کلیه آثار روایی، کلامی، تفسیری، تاریخی و فرق که مولفان‌ آن‌ها امامی بوده‌اند، اشاره شده است. در کنار آثاری که صراحتاً و به‌طور خاص درباره مهدویت نوشته شده‌‌اند، انواع گونه‌‌های آثاری که به‌طور ضمنی به مهدویت پرداخته‌‌اند، نیز شناسایی شده‌اند. این آثار عبارت‌اند از: کتب ملاحم، کتب الاوصیاء، کتبی درباره اثنی‌عشر، کتب عدد‌الائمه، کتب درباره نواب اربعه و برخی کتب با عنوان الامامه و نیز یک کتاب معجزه‌‌نگاری و یک کتاب فرقه‌‌شناسی. نتایج این پژوهش پیشتازی کمّی و کیفی آثار امامیه قطعیه (اثنی عشریه) نسبت به فرق منشعب شده از امامیه در انواع گونه‌‌های مهدویت‌‌نگاری و نیز عدم اتکای آثار مهدوی امامیه قطعیه به آثار واقفه را نشان می‌دهد. علاوه بر این، در دروه آغاز غیبت‌کبری تا قرن پنجم، درحالی‌که از واقفیان و آثار آن‌ها چیزی باقی نمانده است؛ آثار امامیه بیش از دو برابر شده است.

typology of imamiyyah pieces in the field of mahdism until the fifth century a.h. (based on the parameters of subject, religion and time period)

tatabbo’, in different aspects of mahdism, is the completion of parts that provide mahdism scholars with a more comprehensive picture of this issue and its various angles, which is the way to solve problems related to mahdism. following different aspects of mahdism means completing parts that provide a more comprehensive picture of this issue and its different angles to mahdism scholars, which is the way to solve problems related to mahdism. one of the aspects of this discussion is the recognition of the works of mahdavi moteqadim. in this research, what has been investigated on the writings of mahdavi imamiya is a comprehensive typology in three axes, the authorship subject, the religion of the authors, and the time of writing the work in the three periods of presence, minor occultation, and major occultation until the fifth century. based on this, in this article, all the narrative, theological, commentary, and historical works whose authors were imams have been mentioned. in addition to the works written explicitly and specifically about mahdism, various types of works that implicitly deal with mahdism have also been identified. these works include: books of malahem, books of al-awsiya, a book about asna ashar, books about adad al-aemah, books about the nawab arba’eh, and some books with the title of al-imamah, as well as a book on miracles and a book on sectology. the results of this research show the quantitative and qualitative superiority of the works of the imamiyyah qateiah (ithna’ashriyyah) compared to the sects that branched off from the imamiyyah in all types of mahdavi studies, as well as the non-reliance of the works of the mahdavi imamiyyah qateiah on the works of the waqifah. in addition, from the beginning of major occultation until the fifth century, while there is nothing left of the waqifs and their works, imamiya’s works have more than doubled.