نقد و بررسی تطبیقی صفات الهی از دیدگاه ماتریدیه و معتزله (با تاکید بر صفات خبری و مسئلۀ رویت)

یکی از مباحث مهم کلامی در میان فرق اسلامی از آغاز شکل‌گیری علم کلام تا به امروز که محل بحث و مناقشات بسیار بوده است، صفات الهی است؛ در این میان ماتریدیه در قرن چهارم هجری که به نظر می رسد با داعیۀ اتخاذ روشی میانه از معتزله و اشاعره توسط ابومنصور ماتریدی شکل می‌گیرد، در مباحث وجود شناختی صفات الهی برخلاف معتزله قائل به صفات زاید بر ذات هستند، و معتزله صفات زاید بر ذات را موجب تعدد قدما می دانند. در این مکتب عقل‌گرایی بر ظاهرگرایی غالب است و این سبب می شود به معتزله نزدیک باشند و در بحث معناشناختی صفات الهی آنچنانکه از تفسیرش در مورد آیات مربوط به صفات خبری مشخص است از حیث تنزیهی بودن دیدگاهش و تاویل و تفویض آن، با امامیه و معتزله هم‌نظر است. اما در مسئلۀ رویت خداوند متعال در قیامت، از معتزله فاصله می گیرد و افزون بر دلایل نقلی به دلایل عقلی هم استناد می‌کند، و با پذیرش مسئلۀ رویت خداوند در واقع دیدگاه تنزیهی‌اش را خدشه‌دار کرده و مانند اشاعره ظواهر آیات را اتخاذ می‌کند و قائل به رویت بدون کیفیت است.

comparative review of divine attributes from the point of view of matridiya and mu’tazila (with emphasis on news attributes and the issue of vision)

one of the most important discussions of theology among the islamic sects from the beginning of the formation of theology to the present, which has been controversial, is the divine attributes. in the meantime, maturidiyya, who in the 4th century ah, by adopting a moderate means of the mu’tazilites and ash’arites by abu-mansour maturidiy is formed, in terms of the ontological of the divine attributes, is unanimous with the ash’arites and imāmī. in this school, rationalism (intellectualism) predominates on externalism, and in the semantic of divine attributes, as it is clear from its interpretation of the verses related to the khabriyya attributes (corporeal form), it is consistent with the imāmī and the mu’tazilites in terms of god’s incomparability purification of its vision and its esoteric exegesis and liberty. however, in the question of the vision of the almighty god during the resurrection, in addition to the scriptural reasons, he also cited rational reasons, and by accepting the question of the vision of god, in fact, he would diminish his vision and, like the ash’arites, adopts the verses, and believes the vision without quality