بررسی روش شناسی و جایگاه مفهومی نشانه های ضعیف در ادبیات آینده پژوهی و فناوری های نوپدید؛ یک مطالعه‌ی مقایسه‌ای کیفی

نشانه‌های ضعیف، ابتدایی‌ترین اطلاعاتی هستند که شناسایی و تحلیل آن‌ها لازمه‌ی پیش‌نگری بهنگام تغییرات آینده و پیش‌گیری از غافل‌گیری راهبردی است. نشانه‌های ضعیف اولین بار توسط آنسوف و در ادبیات نظری مدیریت راهبردی مطرح شد اما دیری نپایید که وارد حوزه‌ی آینده‌پژوهی شد و مورد توجه آینده‌پژوهان قرار گرفت. لذا این سوال پیش می‌آید که مفهوم نشانه‌های ضعیف در حوزه‌‌های دیگر و بطور خاص در حوزه‌ی فناوری از چه جایگاه مفهومی و روش‌شناسی برخوردار است؟ باتوجه به نقش بی‌بدیل فناوری‌ در تغییرات پرشتاب و همه‌جانبه؛ در این پژوهش ابعاد مفهومی و روش‌شناسی نشانه‌های ضعیف در حوزه‌ی فناوری و آینده‌پژوهی براساس رویکرد مطالعه‌ی مقایسه‌ای بررسی شد. این پژوهش از حیث روش‌شناسی، داده‌ها و نتایج، یک پژوهش کیفی و از حیث هدف یک پژوهش توسعه‌ای است. داده‌های پژوهش مشتمل بر مقالات علمی معتبر بر اساس چهارچوب روشی مرور سیستماتیک از پایگاه علمی ساینس‌دایرکت استخراج گردید. مقالات با رویکرد روشی تحلیل مضمون بررسی و مقوله‌های فنی کلیدی استخراج و بر اساس مضامین بدست آمده ابزار «جعبه‌ی نشانه‌های ضعیف فناوری» در حوزه‌ی آینده‌نگاری فناوری تولید و معرفی شده است.بررسی تعاریف و مفاهیم مرتبط با نشانه‌های ضعیف در هر دو حوزه‌ی آینده‌پژوهی و فناوری نشان می‌دهد که مفهوم نشانه‌های ضعیف از حیث مفهومی و روش‌شناسی در ادبیات علمی حوزه‌ی فناوری از تعریف و روش‌شناسی مشخصی برخوردار نیست. نتایج کیفی برآمده از بررسی مقالات حوزه‌ی فناوری‌های نوپدید و نشانه‌های ضعیف نشان می‌دهد توسعه‌ی روش‌شناسی نشانه‌های ضعیف در حوزه‌ی فناوری مستلزم انطباق الگوهای چرخه‌ی حیات فناوری بر اساس ساختار زمانی مناسب با ساختار و کارکرد مفهوم نشانه‌های ضعیف در حوزه‌ی آینده‌پژهی است. با توجه به ارتباط وثیق بین پیش‌گیری از غافل‌گیری راهبردی و شناسایی و تفسیر نشانه‌های ضعیف تغییر بویژه در حوزه‌ی حیاتی فناوری، مفهوم نشانه‌های ضعیف باید بر اساس مفاهیم حوزه‌ی فناوری، بازتعریف شده و روش‌شناسی یکپارچه و بهینه‌ای برای آن ارائه شود.

exploration of weak signals methodology and conceptual position in futures studies and emerging technologies literature؛ a comparative qualitative study

weak signals are the most basic information whose identification and analysis is vital for early forecasting of future changes and strategic surprises prevention. weak signals were first proposed by ansoff in the theoretical literature of strategic management, but entered into the futures studies field and was also noticed by futurists. this question arises, what is the conceptual and methodological position of ws in other fields, especially in the field of technology? considering the irreplaceable role of technology in fast and comprehensive changes; in this research, the conceptual dimensions and methodology of ws in the field of technology and fs are studied based on comparative study approach. in terms of methodology, data and results, this research is a qualitative research and in terms of the purpose is a developmental research. the research data was extracted from sciencedirect database based on systematic review protocols including valid scientific articles. the articles were reviewed and studied by use of thematic analysis approach, and key themes were extracted and compared, based on the extracted themes the technology weak signals box tool is produced and introduced in this paper.examining the definitions and concepts of weak signals in fields of fs and technology shows that the concept of weak signals in the scientific literature of technology does not have a specific definition and certain methodological platform. the qualitative results obtained from the reviews of the articles in the field of emerging technologies and ws show that methodological development of ws in the literature of technology requires the adaptation of technology life cycle models and the appropriate time structure of ws concept. considering the close relationship between the prevention of strategic surprise and the identification and interpretation of ws, especially in the technology area, the concept of ws should be redefined and restructured in the technology literature.