آزمون تجربی نظریه اقتضایی و اقتصاد سیاسی: تدوین مدلی برای تبیین تاثیر عوامل اصلی توسعه بر اثربخشی تکنیک‌های حسابداری مدیریت

هدف: حسابداری مدیریت، ابزار قدرتمندی است جهت استفاده از اطلاعات مالی در تصمیم‌گیری‌های مالی و اقتصادی سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و مدیران داخلی سازمان‌ها. برای مفید و مربوط بودن اطلاعات ارائه شده توسط این سیستم، بایستی این سیستم و اطلاعات تولید شده آن بتواند شرایط مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی محیط خود را منعکس نماید. برخی از پژوهشگران این حوزه معتقدند که سیستم‌ها و روش‌های به‌کارگرفته‌شده حسابداری مدیریت در اغلب کشورهای درحال‌توسعه، برگرفته از سیستم‌ها و رویه‌های موجود در کشورهای توسعه‌یافته و سازگار با نیازهای استفاده‌کنندگان و رعایت نیازهای اطلاعاتی آن‌هاست؛ لذا هدف از این پژوهش، به پشتوانه نظریه اقتضایی و اقتصاد سیاسی، تدوین مدلی برای تبیین تاثیر عوامل اصلی توسعه بر کارایی و اثربخشی تکنیک‌های حسابداری مدیریت در بهبود کیفیت محیط اطلاعات داخلی سازمان‌ها است. روش‌شناسی پژوهش: پژوهش حاضر از لحاظ منطق اجرا جزو پژوهش‌های قیاسی - استقرایی و از نظر هدف، یک پژوهش توصیفی است. همچنین از لحاظ شیوه اجرا در گروه پژوهش‌های پیمایشی و از نظر نتایج، کاربردی است. در پژوهش حاضر به دلیل نوع مدل مفهومی پژوهش و وجود چندین متغیر وابسته و وجود متغیرهای پنهانی که هرکدام می‌بایستی به‌وسیله چندین متغیر آشکار سنجیده شوند، از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری بر مبنای واریانس در نرم‌افزار smart pls استفاده شده است. در پژوهش حاضر برای گردآوری داده‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی از داده‌های گزارش‌های بین‌المللی و برای گردآوری داده‌های مربوط به کیفیت محیط اطلاعات داخلی از صورت‌های مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران استفاده شده است. مدل مذبور از طریق مدل‌سازی معادلات ساختاری تدوین شده است. یافته‌ها: مدل تدوین شده و نتایج آزمون فرضیه‌ها پژوهش نشان داد که عوامل اقتضایی شامل عوامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در بهبود کیفیت محیط اطلاعات داخلی به‌واسطه کارایی و اثربخشی تکنیک‌ها و ابزارهای حسابداری مدیریت، تاثیر مثبت معناداری دارد. دراین‌بین عوامل اقتصادی و اجتماعی بیشترین تاثیر و عوامل فرهنگی کمترین تاثیر را دارند. اصالت / ارزش‌افزوده علمی: نتایج پژوهش حاضر می‌تواند منجر به توسعه علمی نظریه اقتضایی و اقتصاد سیاسی در حوزه حسابداری مدیریت گردیده و دریچه‌ای جدید در حوزه پژوهشی بر روی پژوهشگران باز نماید، همچنین در حوزه کاربردی پژوهش حاضر با ارائه مدلی شفاف و متناسب با شرایط محیطی حاکم بر جامعه ایران، می‌تواند تصویری روشن از وضعیت فعلی حسابداری مدیریت در ایران را ارائه نماید.

experimental test of contingency theory and political economy: development of a model to explain the impact of the main factors of development on the effectiveness of management accounting techniques

management accounting is a tool for using accounting information in decision making by policy makers, planners and managers within the organization. in order for the information provided by this system to be useful and relevant for decision-making, they should reflect the different political, economic and social conditions of their environment (moghadaspour and ebrahimi kurdler, 2014). abbaszadeh and bazazzadeh (2009) believe that the procedures and techniques used in management accounting in most developing countries are derived from the procedures and techniques developed in developed countries and are in accordance with the needs of users and their information priorities. they state that management accounting in developing countries cannot be studied and analyzed apart from economic, social and political factors.