محدودیت های حاکم بر آزادی اراده در تقابل با حق بر دارو(مطالعه موردی بیماری کووید 19)

به اقتضای منفعت جمع در حوزه دارو، کشورها در حقوق داخلی خود، چه در زمینه انعقاد و اعتبار قراردادهای مرتبط و چه در زمینه محدوده آثار قرارداد، وارد شده و آزادی قراردادی را تعدیل می‌نمایند. در سطح بین‌المللی نیز اصل آزادی اراده در قالب حق بر رقابت آزاد و در مقابل آن حق بر مالکیت فکری، تاثیرات مخرب و شدیدی بر حق دسترسی به دارو داشته‌اند که با شیوع پاندمی کووید 19 در سال 2019 میلادی، این موضوع حائز اهمیت دوچندان گردید. بدین ترتیب، دولت ها روش های متفاوتی را برای ایجاد محدودیت بر آزادی اراده در راستای ارتقاء بهداشت عمومی جامعه به کار می‌گیرند تا در زمان بروز بیماری‌هایی مانند کرونا با سطح شیوع بالا، قادر باشند مبارزه‌ای هماهنگ و اصولی را بر اساس معیارهای جهانی اجرایی نمایند؛ لذا هدف از انجام مقاله حاضر نیز بررسی حقوق داخلی ایران و اسناد بین‌المللی است که می تواند محدودیت‌هایی را بر آزادی اراده در حوزه سلامت عمومی (همانند دوران شیوع ویروس کرونا) تحمیل نماید. نتایج به‌دست‌آمده بیانگر آن است که اعمال محدودیت بر آزادی اراده در حقوق بین‌الملل بر دو مبنای منافع جمعی (لزوم حفظ مصالح عمومی) و منع سوءاستفاده از حق صورت گرفته است. در پاندمی کرونا، دسترسی همگانی به واکسن و داروهای موثر در برابر شیوع آن تحت عنوان قرارداد اجتماعی قابل توجیه است و حقوق بشر را متقاعد می کند که ایده مسئولیت اجتماعی شرکت های تولید واکسن و تولید داروی کرونا را به‌طور گسترده‌تری پشتیبانی کند.

restrictions imposed on freedom of will against access to medication as a human right (case study: covid 19)

taking into account the requirements of collective medicinal benefit, countries may choose to engage in domestic laws related to conclusion and validity of contracts as well as the scope of their effects in order to adjust contractual freedoms. at the international level, one of the derivatives of the principle of free will which has come to be known as the right to free competition (as opposed to the right to intellectual property) has had destructive effects on access to medicine as a human right, the significance of which has dramatically increased with the outbreak of covid 19 pandemic in 2019. taking this into account, governments adopt different methods to impose restrictions on freedom of will in order to improve the public health of the society and to provide the ground for formulation of coordinated and systematic combat plans against diseases such as covid 19. the present study was an attempt to review iran's domestic laws and international documents that can impose restrictions on freedom of will in the field of public health (as during the outbreak of the corona virus). the results indicate that in international law, restrictions on freedom of will are usually imposed with respect to collective interests (the need to protect public interests) and prohibition of the abuse of rights. as for covid 19 pandemic, the need to have universal access to the vaccine and effective drugs against the disease makes sense with respect to the theory of social contract, and convinces human rights bodies to lend more weight to the idea of social responsibility of companies producing covid 19 vaccine and drugs.