بررسی معادل یابی ترجمه مفعول له بر اساس نظریه آنتوان برمن؛ مطالعه موردی ترجمه 100 خطبه اول نهج البلاغه از ترجمه ناصر مکارم

نظریات مختلفی در باب ترجمه وجود دارد که هر یک به منظور رفع آسیب های ترجمه، ساختاری را ارائه می‌دهند. یکی از آن نظریات نظریه متن محور انتوان برمن است. او از نظریه پردازان مبدا گرایی است که نظریه «گرایش های ریخت شکنانه» را پی ریزی کرده است. وی درجایگاه مترجم و نظریه پرداز توجه ویژه‌ای به متن مبدا دارد و معتقد است مترجم باید ازجهت شکل و محتوا، مقید و وفاداربه متن مبدا باشد. او از جمله نظریه پردازان مبدا گرایی است که با گرایش متداول بومی‌سازی و تقبیح بیگانه سازی در فرایند ترجمه به شدت مخالفت کرده است. یکی از چالشهای ترجمه عربی به فارسی، ترجمه مفعول له و انواع آن می‌باشد. چراکه مترجم باید دقیقترین معادل یابی را با در نظر گرفتن غرض گوینده، داشته باشد. مفعول له، معنای علیت را درخود نهفته دارد که معمولا مترجمان فارسی زبان نسبت به ترجمه دقیق آن دچار مشکل می‌شوند چرا که از سویی تصریح به معنای علیت در زبان مقصد ممکن است متن را از روانی و شیوایی خارج کند و از سوی دیگر عدم تصریح به آن نیز، به معنای عدم ترجمه صحیح مفعول له، تلقی می‌گردد. پژوهش حاضر درصدد است به روش توصیفی_تحلیلی ترجمه مفعول له در 100 خطبه اول نهج البلاغه را بر اساس ترجمه مکارم شیرازی را با تاکید بر نظریه آنتوان برمن، مورد نقد و تحلیل قرار دهد. در این جستار از میان دوازده مولفه ی نظریه ی گرایش های ریخت شکنانه، سه مولفه ی عقلایی سازی، اطناب سازی و شفاف سازی که از مهمترین مولفه ها هستند انتخاب شده و بر ترجمه ی خطبه های دارای مفعول له، تطبیق داده شده است؛ تا بدین وسیله میزان وفاداری مترجم نسبت به متن اصلی تعیین گردد. ترجمه مکارم شیرازی را می‌توان درمجموع ترجمه‌ای مبدا گرا دانست اما دربین خطبه هایی که ترجمه آن بررسی شد، ایشان در بسیاری موارد مفعول له را به صورت دقیق ترجمه نکرده است، ضمن این که با بررسی بافت متن نیز مشخص می‌گردد ایشان با توجه به نظریه برمن که نظریه‌ای مبدا گراست، در موارد متعددی معادل یابی مناسبی نداشته است و در زمینه شفاف سازی و اطناب کلام نیز، بر اساس نظریه «برمن» سبب تحریف متن گشته است و در مواردی نیزبا تغییر ساختار متن مبدا دست به عقلایی سازی زده است که البته برخی از این موارد برای روانتر شدن ترجمه ضروری است اما بر اساس نظریه «برمن» از عوامل تحریف متن، به شمار می‌آید.

an examination of equivalence in translating maf'ul lahu based on antoine berman’s theory; a case study on naser makarem shirazi’s translation of the first 100 sermons from nahj al-balagha [in persian]

numerous theories addressing translation challenges have been proposed, each providing a distinct framework for mitigating translation issues. one notable theory is that of antoine berman, who focuses on a text-centered approach and introduces the notion of disruptive tendencies. he underscores the significance of adhering closely to the source text and advocates for translators to maintain fidelity to both its form and content. berman is particularly critical of prevalent practices such as domestication and denigration of foreignization within translation processes. a specific challenge faced when translating from arabic to persian involves rendering maf’ul lahu and its various forms; translators must ensure precise equivalence while considering the speaker’s intent. the term maf’ul lahu inherently implies causality—a concept that persian translators frequently find difficult to convey accurately. explicitly indicating causality may disrupt the fluidity and elegance of the target text, while omitting it can result in an inaccurate representation. this study seeks to conduct a descriptive and analytical critique regarding how maf’ul lahu is translated in naser makarem shirazi’s rendition of the first 100 sermons from nahj al-balagha, with a focus on berman’s theoretical framework. from among berman’s twelve components related to disruptive tendencies, three significant elements—rationalization, expansion, and clarification—are selected for detailed analysis concerning sermons featuring maf’ul lahu, thus assessing how faithfully the translator adheres to the original text. although makarem shirazi’s overall approach can be characterized as source-oriented, he often fails to translate maf’ul lahu accurately in numerous instances. furthermore, contextual analysis indicates that he does not consistently achieve appropriate equivalences aligned with berman’s source-oriented perspective. his application of clarification and expansion techniques has led to distortions in several cases; additionally, he has modified structural elements as a form of rationalization. while some alterations may be necessary for achieving greater fluency in translations, they are nonetheless viewed as distorting factors according to berman’s theoretical framework.