تحلیل گفتمان نامه 53 امام علی(ع) به مالک اشتر با تکیه بر نظریه کنش گفتاری جان سرل

یکی از رویکردهایی که در حوزه تحلیل گفتمان مطرح شده است نظریه کنش گفتار است. این نظریه یکی از مهم‌ترین سرفصل‌های مطالعات کاربردشناسی زبان است که با بررسی به نقش زبان در ارتباط اجتماعی می‌تواند در تحلیل متون ادبی ابزاری در خور توجه باشد. جان سرل نظریه فلسفی مطرح شده توسط استادش آستین را بسط داد و به اقتضای تعالیمی که دیده بود، مطالعات خود را معطوف به مباحث فلسفی زبان کرد، وی کنش گفتاری خود را، به پنج دسته اظهاری اعلامی، عاطفی، ترغیبی، تعهدی تقسیم نموده است. پژوهش حاضر بر آن است نامه حضرت علی(ع) به مالک اشتر را براساس کنش گفتاری سرل مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. نتایج بیانگر آن است که کنش ترغیبی در گفتار سیاسی حضرت علی به نسبت سایر کنش‌ها وجه غالب است. دستور دادن و ترغیب کردن از افعال کنش ترغیبی است، به نظر می‌رسد امام علی(ع) برای جلب توجه مالک اشتر و ترغیب او به متن نامه، همچنین همراهی با عقاید خویش بارها از چنین کنشی بهره جسته است. طبیعی است که امام برای اینکه مخاطبش را به تداوم گوش دادن تشویق نماید چنین کنشی را به کار برد. در مرتبه بعدی، کنش اظهاری در نامه های امام علی (ع) نمود بیشتری دارد؛ این کنش برای تبیین و توضیح امور مختلف به کار می‌رود. امام علی(ع) از این کنش برای بیان حوادثی که قبلاً روی داده یا برای اهدافی چون هشدار دادن بهره جسته است، زیرا هدف اصلی حضرت از نوشتن نامه روشنگری و آگاه کردن مالک اشتر بوده است. کنش عاطفی که احساسات، نگرش‌ها و ذهنیت نویسنده نسبت به وقایع رخ داده را نشان می‌دهد، درصد پایینی را در نامه های حضرت، به خود اختصاص داده و با توجه به موقعیت نامه تناسب دارد. کنش تعهدی نیز درصد پایینی را به خود اختصاص داده است به این خاطر که امام در پی انجام عملی در آینده برای مالک نیست و نامه در بردارنده تعهدی نیست. همچنین امام (ع) از کنش اعلامی نیز در پی اعلام شرایط جدیدی برای مالک است زیرا گوینده به بهره گیری از این کنش تغییرات خاصی که در جهان روی ‌می‌دهد را اعلام می‌کند، لذا از افعال مناسب این کنش که منصوب کردن، اعلام کردن، فسخ کردن، است حضرت علی (ع) استفاده کرده‌اند.

an analysis of imam ali's epistle 53 to malik al-ashtar through the lens of john searle's speech act theory [in persian]

discourse analysis often employs the theory of speech acts, a cornerstone of pragmatics that explores language’s role in social interaction and offers a potent method for dissecting literary texts. john searle, building upon the philosophical foundations laid by his mentor austin, concentrated on language’s philosophical dimensions and classified speech acts into five categories: assertives, expressives, directives, commissives, and declarations. this study scrutinizes imam ali’s letter to malik al-ashtar using searle’s speech act theory. findings suggest that directive acts are most prevalent in imam ali’s political discourse, with commands and persuasions being used to engage malik al-ashtar’s attention and to steer him toward the letter’s content and imam ali’s viewpoints. imam ali adeptly employed these directive acts to maintain his audience’s engagement. assertive acts, used for clarification and exposition, are also prominent in his letters. imam ali relied on these to recount past events or to issue warnings, as his primary objective in writing was to enlighten and inform malik al-ashtar. expressive acts, which convey the writer’s sentiments, perspectives, and reflections on occurrences, are less frequent in imam ali’s correspondence and are fitting given the letters’ context. commissive acts are similarly scarce, as imam ali did not outline future actions for malik, and the letters lack a commissive character. furthermore, imam ali utilized declarative acts to proclaim new conditions for malik, employing verbs such as appointing, announcing, and revoking, which are characteristic of declarative speech acts that announce changes in the world.