معناشناسی تاریخی- توصیفی واژه‌ی «امر» در قرآن کریم

دستیابی به معانی دقیق و شناخت واژگان هر متنی در گرو پژوهش در علومِ خاصی چون معناشناسی است. معنی شناسی تاریخی (در زمانی) مطالعه‌ ی تغییرات معنی در طول زمان است؛ و به زبان انسان به عنوان یک پدیده ‌ی پویا و پیوسته در تغییر می نگرد. این مقاله درصدد بررسی معناشناسی واژه ی «امر» در قرآن می‌ باشد که به روش تاریخی- توصیفی انجام شده و بر اساس محور جانشینی و هم نشینی موجود میان معانی واژگانی بیان می ‌گردد. نتایج بیانگر آن است که معنای اصلی و مرکزی واژه ی «امر»، کار و دستور دادن بوده و دیگر معانی شاملِ موضوع، مشاوره و مشورت معانیِ ثانوی این واژه در عصر جاهلی به حساب می آیند. این واژه به عنوان یکی از پرکاربردترین واژگان قرآنی به همراه مشتقاتش 249 بار در قرآن آمده است. این واژه به شکل مفرد، 78 بار تکرار شده است که از این تعداد بیشتر به صورت اسمی ظاهر شده و بیشترین همنشینی را با واژه ‌ها ی «الله و رب» دارد. «امر» از واژگان چند وجهی در قرآن است که 19 وجه معنایی برای آن ذکر شده  که در 12 وجه آن، اتفاق رای، وجود دارد که از آن جمله می توان به معانی «دستور و فرمان، پیروزی، عذاب، گناه، قتل، فتح مکه، رستاخیز، وحی، منکر، قول، عیسی بن مریم، قضاء، شان و حال، غرق شدن، کثرت، مرگ، مشورت، برحذر داشتن و خصب» اشاره کرد. امر در قرآن را می توان به سه دسته تقسیم کرد: اموری مربوط به خداوند یا انسان یا شیطان؛ که از این تعداد بیشترین نسبت واژه ی «امر» مربوط به خداوند است. اموری که در مورد «اولوا الامر و امر به معروف» است مربوط به انسان و امور مربوط به شیطان با فحشاء و منکر هم نشینی داشته است. امر هرگاه به خدا نسبت داده شود به وجود دفعی اشیاء اشاره دارد هرگاه به مخلوق، نسبت داده شود بر وجود تدریجی دلالت داشته و مقید به زمان و مکان است. امر هرگاه با افعال «قُضِیَ، اتی و جاء» همراه باشد به معنای عذاب و عقوبت است و آنگاه که با «وبال» و فعل «ذاق» همراه شود به معنای گناه و کفر آمده است. همراهی امر با تدبیر معنای اراده و مشیت الهی را می رساند و همراهی اش با افعال تنزیل به معنای وحی است. مترادفات امر در قرآن «عَهِدَ و وَصِیَ» بوده که از جهت لازم الاجرا بودن آن امور به جای امر قرار گرفته‌ اند.

historical-descriptive semantics of the term al-amr in the holy quran [in persian]

studying the precise meanings and grasping the vocabulary of a text is an essential aspect of research in specialized fields like semantics. semantics, traditionally, examines how meanings have evolved, perceiving human language as a dynamic and continuous entity. this study delves into the semantics of the term al-amr in the quran through a historical-descriptive method, exploring the interconnected meanings and contexts of the term using the axes of substitution and co-occurrence. the findings suggest that the primary significance of al-amr primarily revolves around work and command, with other meanings like subject, consultation, and advice identified as secondary meanings during the jahiliyyah era. this term, along with its variations, is found 249 times in the quran, with 78 occurrences in singular form, primarily appearing nominally and frequently co-occurring with the words allah and al-rabb. in the quran, al-amr is a word with multiple meanings, encompassing 19 semantic facets, with twelve of these aspects achieving consensus. some of its interpretations include command, victory, punishment, sin, killing, conquest of mecca, resurrection, revelation, denial, promise, jesus son of mary, decree, circumstance, drowning, abundance, death, consultation, caution, and fertility. the term al-amr in the quran can be categorized into three groups: matters concerning god, humans, or satan, with the majority of occurrences of the word al-amr being linked to god. issues related to those in authority and enjoining good pertain to humans, while matters associated with satan are connected to indecency and denial. when a matter is attributed to god, it signifies the negation of material objects, whereas when attributed to a creation, it denotes gradual existence within temporal and spatial constraints. when paired with the verbs qudia, ata, and jaa, it indicates punishment and retribution, and when paired with wabal and the verb dhaq, it signifies sin and disbelief. linking a command with providence conveys the concept of divine will and decree, and its correlation with the act of sending down implies revelation. synonyms for al-amr in the quran include ahida and wasiya, where, due to the necessity of implementation, these matters are used interchangeably with commands.