بازنمایی ایدئولوژی در کاریکاتور‌های سیاسی، از مشروطه تا معاصر (بارویکرد جامعه شناختی)

کاریکاتور در جهان به عنوان هنر بصری و فکاهی برای ارسال پیام و رسانگی، و در حقیقت بازنمایی رسانه‌ای است. در کاریکاتور معنی و طنز از دو نمود نشانه‌شناختی تولید می‌شود: کلامی و بصری یا صرفاً از طریق بصری. سه شگرد زبانی اغراق، تناقض  و استعاره ساز در شکل‌گیری طنز در کاریکاتورها نقش دارند که به نظر می‌رسد حاصل تعامل عناصر کلامی و بصری و کاربرد استعاره بصری باشند. کاریکاتور‌ها منبع غنی دیگری برای تظاهر غیرزبانیِ استعاره‌ها می‌باشند. با مطالعه پدیده‌های زبان، هنر، سیاست، مذهب و سایر مظاهر عینی استعاره، قادریم راهی به سوی کشف ایدئولوژی و نظام تفکر بشر پیدا کنیم. از سوی دیگر، نظریه تحلیل انتقادی کلام در صدد است کاریکاتور را به مثابه کنشی اجتماعی در ارتباط با قدرت، ایدئولوژی و گفتمان مورد مطالعه قرار دهد. به نظر می‌رسد به دلیل فشردگی محتوایی و ایجاز کاریکاتورها و نیز تعامل میان زبان و تصویر، کاریکاتورها شیوه‌های مستقیم و آسانی برای پردازش یک پیام باشند. وحدت مخاطبان در دریافت پیام منجر به هدایت آن ها به نگرش مورد انتظار از موضوع می شود. خودآگاهی مخاطب از دریچه طنز و سواد تصویری موجب ارتقاء سواد مفهومی در آن ها می گردد. بازنمایی ایدئولوژی در کاریکاتور‌های سیاسی بر اساس دو رویکرد جامعه شناختی و تحلیل انتقادی کلام است. در این تحقیق، بازنمایی ایدئولوژی در کاریکاتور‌های سیاسی، از مشروطه تا معاصر (بارویکرد جامعه شناختی) حوادث مهمی چون دوره مشروطه، قیام 30 تیر سال 1331 شمسی، انقلاب اسلامی ایران، جنگ تحمیلی، انرژی هسته ای و تحریم و اقتصاد مقاومتی، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان داد که در کاریکاتورهای سیاسی تک نمودی (تصویری)  از آغاز مشروطه، مفاهیم آزادی، بیداری در مقابل خواب و رخوت ملت ها، به صورت درگیری نیروی خیر و شر، دمیدن در صور و زنده شدن مردگان، و بعد از آن در ملی شدن صنعت نفت، مفاهیم استقلال و ترسیم اشغالگر در اذهان همانند حیوانی اسیر، مفهوم‌سازی شده‌است. در کاریکاتورهای سیاسی کلامی-تصویری از آغاز مشروطه، شکل گیری کاریکاتور بر اساس شعر طنزآمیز و مفهوم حراج گذاشتن، مسجد با گنبدهایی بزرگ از موشک و علامت بمب هسته ای که بیانگر مذهب و جنگ تحمیلی،  مفهوم‌سازی شده‌است. در گروه نخست که حاوی استعاره‌های تک نمودی (تصویری) بود نمادهای آزادی، نمادهای سمبلیک دست اندازی اشغالگران بر منابع نفتی ایران، سمبل نمایندگانی فرمایشی و  کم فهم، در تصاویر به کار رفته و از طریق دو تکنیک تلفیق مفاهیم مبدا و مقصد و پرکردن غیرمنتظره بخشی از یک طرحواره، رابطه بین مبدا و مقصد در ذهن خواننده شکل می‌گیرد و در گروه کاریکاتورهای کلامی-تصویری همین روابط به اضافه نقش تثبیتی نوشتار بادکنکی به نگاشت میان مفاهیم مبدا و مفهوم مقصد (جنگ) کمک می‌کند.

representation of ideology in political caricatures, from the persian constitutional revolution to the contemporary with a sociological approach [in persian]

caricature is a visual and humorous art form used for media and communication. in caricature, meaning and wit are derived from two semiotic expressions, either verbal and visual or solely visual. the three language techniques of exaggeration, contradiction, and metaphor contribute to creating humor in caricatures, which result from the interaction of verbal and visual elements and the use of visual metaphor. another abundant source of non-linguistic metaphor representation is the caricature. by examining the phenomena of language, art, politics, and religion, as well as other objective manifestations of metaphor, it is possible to uncover ideology and the human cognitive system. in contrast, the theory of critical analysis of speech seeks to investigate caricature as a social action related to power, ideology, and discourse. due to caricatures’ content compression, brevity, and interaction between language and image, caricatures are quick and straightforward methods to process a message. the audience’s unanimity in receiving the message causes them to adopt the desired perspective. through the use of humor and image literacy, the audience’s self-awareness and conceptual literacy will be enhanced. the representation of ideology in political caricatures is founded on two sociological perspectives and linguistic analysis. this study examined the depiction of ideology in political caricatures from the persian constitutional revolution to the present, focusing on significant events such as the july 21, 1952 uprising, iran’s islamic revolution, the iran-iraq war, nuclear energy and sanctions, and resistance to the economy. the beginning of the persian constitutional revolution, the concepts of freedom, awakening in front of the sleep and decline of the nations, in the form of conflict between good and evil forces, blowing horn and the resurrection of the dead, nationalization of the iranian oil industry, concepts of independence, and drawing the occupier in the minds like a captive anima have been conceptualized in political caricatures based on the findings of this study. in verbal-visual political caricatures from the beginning of the persian constitutional revolution, the formation of the caricature is based on a humorous poem and the concept of an auction, a mosque with large rocket domes, and a nuclear bomb symbol representing religion and imposed war. in the first group of images, which contained pictorial metaphors, the symbols of freedom, the symbolic symbols of the occupation’s encroachment on iran’s hydrocarbon resources, and the symbols of impertinent and unintelligible representatives are depicted. in the reader’s consciousness, the relationship between origin and destination is formed by combining the concepts of origin and destination and unexpectedly filling part of a schema. in the group of verbal-visual caricatures, the same relationships and the stabilizing function of inflated writing map the relationship between the concepts of war’s origin and destination.