عوامل اقتصادی موثر بر ارتقا شاخص‌های توسعه انسانی در استان اردبیل

زمینه و هدف: در طول چند دهه اخیر، مباحث مربوط به توسعه انسانی و تاثیر آن بر رشد اقتصادی از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. شاخص توسعه انسانی ترکیبی از سه مولفه کلیدی امید به زندگی، درآمد سرانه و سطح سواد است و برای سنجش سطح توسعه‌یافتگی، تحلیل عدالت فضایی و نابرابری منطقه‌ای در حوزه ملی و منطقه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل اقتصادی موثر بر ارتقا شاخص توسعه انسانی در استان اردبیل است. نوع تحقیق توصیفی – تحلیلی می‌باشد.روش‌شناسی: روش ااین تحقیق مبتنی بر رویکرهای کمی – فضایی است. روش تحقیق به کار گرفته شده در این تحقیق ترکیبی از روش‌های اسنادی – کتابخانه‌ای است. در بخش تحلیلی با در نظر گرفتن شاخص‌ها و ملاحظات توسعه انسانی در قالب 13 شاخص هدف، به‌صورت موردی به بررسی عوامل اقتصادی موثر بر ارتقا شاخص توسعه انسانی در استان اردبیل پرداخته شده است. برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز، تکیه اصلی بر مستندات مرکز آمار کشور بوده است و برای تجزیه و تحلیل داده‌های گردآوری شده از مدل موریس، نرم افزار gis و spss استفاده شده است.یافته‌ها و نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد که به لحاظ شاخص توسعه انسانی سه شهرستان اردبیل، پارس‌آباد و مشگین‌شهر در بالاترین رتبه‌ها و سه شهرستان کوثر، نمین و سرعین در پایین‌ترین رتبه‌ها قرار گرفته‌اند. همچنین توزیع فضایی شاخص توسعه انسانی در میان شهرستان‌های استان نشان می‌دهد شهرستان‌های مرکزی و شمالی استان، دارای شرایط نسبی بهتری نسبت به شهرستان‌های جنوبی هستند. در خصوص عوامل موثر بر شاخص توسعه انسانی نتایج مقاله نشان داد شاخص‌های درصد روستانشینی، بعد خانوار، نرخ بیکاری، بار تکفل، بار تکفل واقعی، بار تکفل نظری و درصد شاغلین بخش صنعت، به ترتیب با میزان همبستگی 0.726، 0.768، 0.245، 0.512، 0.512 و 0.598، دارای رابطه آماری معنادار منفی با شاخص توسعه انسانی بوده و شاخص‌های درصد شهرنشینی، نرخ اشتغال، نرخ مشارکت اقتصادی، نرخ مشارکت اقتصادی زنان، درصد شاغلین بخش کشاورزی و درصد شاغلین بخش خدمات، به ترتیب با ضریب همبستگی 0.726، 0.245، 0.395، 0.101 و 0.435، دارای رابطه معنادار مثبت با شاخص توسعه انسانی بوده‌اند.

economic factors affecting the improvement of human development in ardabil province

background and objective: over the past few decades, discussions related to human development and its impact on economic growth have been of particular importance. the human development index is a combination of three key components: life expectancy, per capita income, and literacy level, and is used to measure the level of development, analyze spatial justice, and regional inequality at the national and regional levels. in this regard, the aim of the present study is to investigate the economic factors affecting the improvement of the human development index in ardabil province. the type of research is descriptive-analytical.methodology: the method of this study is based on quantitative-spatial approaches. the research method used in this study is a combination of documentary-library methods. in the analytical section, by considering the indicators and considerations of human development in the form of 13 target indicators, the economic factors affecting the improvement of the human development index in ardabil province have been examined on a case-by-case basis. to collect the required information, the main reliance was on the documents of the national statistics center, and the morris model, gis software, and spss were used to analyze the collected data.findings and conclusion: the results show that in terms of human development index, the three counties of ardabil, parsabad, and meshginshahr are in the highest ranks, and the three counties of kowsar, namin, and sarein are in the lowest ranks. also, the spatial distribution of the human development index among the counties of the province shows that the central and northern counties of the province have relatively better conditions than the southern counties. regarding the factors affecting the human development index, the results of the article showed that the indicators of rural percentage, household size, unemployment rate, dependency burden, actual dependency burden, theoretical dependency burden, and percentage of industrial sector employees, with correlation coefficients of 0.726, 0.768, 0.245, 0.512, 0.512, and 0.598, respectively, had a statistically significant negative relationship with the human development index, and the indicators of urbanization percentage, employment rate, economic participation rate, women’s economic participation rate, percentage of agricultural sector employees, and percentage of service sector employees, with correlation coefficients of 0.726, 0.245, 0.395, 0.101, and 0.435, respectively, had a statistically significant positive relationship with the human development index.