ارزیابی عوامل اکولوژی و مورفولوژی بر جزایر گرمایی شهری (مطالعه موردی: ناحیه 1 منطقه 1و ناحیه 4 منطقه 6 کلانشهرتبریز

یکی از معضلات نوظهور جامعه شهری و بخصوص کلان‌شهرها، مبحث جزایر حرارتی شهری است که منجر به اختلاف دمای این سطوح به نسبت مناطق حاشیه خود به دلایل مختلف اکولوژیکی، مورفولوژی، توپوگرافی، جمعیتی و... است. کلان‌شهرهای بزرگ ایران در معرض تحولات سریع از نقطه ‌نظر کاربری اراضی و توسعه فزاینده شهری قرار گرفته و با مسئله جزیره حرارتی شهری روبه‌رو شده اند. در این پژوهش جزایر حرارتی شهری تبریز در نمونه موردی منطقه 1، ناحیه 1بعنوان محدوده اول و منطقه 6، ناحیه 4 بعنوان محدوده دوم ازاین کلان‌شهر، با استفاده ازتصاویر سنجش‌ازدور لندست 8 مورد بررسی قرار گرفت. اهداف این پژوهش شامل استخراج، مکانیابی و تحلیل پدیده جزایر حرارتی شهری درمحدوده موردمطالعه با استفاده از فرمولهای مشخص و تهیه نقشه‌های مربوطه با تمرکز بر شاخصهای اکولوژیکی و مورفولوژی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که محدوده اول، دمای کمینه 15/88 درجه و بیشینه آن 37/65 درجه بوده و درمحدوده دوم کمینه 24/11 و بیشینه 40/87 درجه است. با بررسی نقشه‌های استخراج شده براساس شاخصهای درنظر گرفته شده اکولوژیکی یعنی پوشش گیاهی، باد، تابش آفتاب و ارتفاع ازسطح دریا و شاخصهای مورفولوژی یعنی ارتفاع ساختمان، تراکم ساختمانی، نمای ساختمان و بام ساختمان‌ها در هر دو محدوده، به این نتیجه رسیدیم که محدوده اول باارتفاع بالاتر ازسطح دریا، دریافت مناسب‌تر بادهای غالب شمال شرقی، جهت گیری مناسب‌تر خیابان‌ها، ارتفاع طبقات پایین‌تر و اکثرا یک طبقه بودن آنها و فراوانی بام‌های انعکاسی به نسبت محدوده دوم، ازدلایل خنک‌تر بودن این محدود بوده است. هرچند محدوده دوم ازلحاظ پوشش گیاهی وضع مناسب‌تر و تراکم ساختمانی کمتری برخورداراست.

evaluation of ecological and morphological factors of urban heat island (study sample: district 1 of region 1 and district 4 of region 6 of the metropolis of tabriz)

urban heat islands (uhis) are a growing concern in metropolitan areas, leading to temperature differences between urban centers and surrounding areas due to various ecological, morphological, topographical, and demographic factors. major iranian cities have undergone rapid land-use transformations and expanding urbanization, facing the challenge of uhis. this study investigates uhis in tabriz, focusing on district 1, neighborhood 1 as the first area and district 6, neighborhood 4 as the second area. the study employed landsat 8 remote sensing images to analyze uhis in tabriz, iran. the images were acquired for the summer season, representing the period of maximum uhi intensity. the normalized difference vegetation index (ndvi) was calculated to assess vegetation cover, while land surface temperature (lst) was derived using the single-channel algorithm. morphological indicators were extracted from openstreetmap data. the study aims to extract, locate, and analyze uhis in the study area using specific formulas and prepare relevant maps, focusing on ecological and morphological indicators. the minimum and maximum temperatures in district 1 were 15.88°c and 37.65°c, respectively, while in district 6, they were 24.11°c and 40.87°c. analyzing the extracted maps based on the selected ecological indicators (vegetation cover, wind, solar radiation, and elevation) and morphological indicators (building height, building density, building façade, and building roofs) in both districts, we concluded that district 1 is cooler due to several factors: higher elevation, better reception of prevailing northeastern winds, more suitable street orientations, lower building heights (mostly one-story), and a higher prevalence of reflective roofs compared to district 6. although district 6 has better vegetation cover and lower building density.