بررسی وجوه تشابهات بین‌فرهنگی ایران و مصر بر مبنای مطالعات سفالینه‌های زرین‌فام قرون میانی اسلامی

با گسترش اسلام در قرون میانی و قرارگیری ایران در موقعیت خاص جغرافیایی، ارتباطات فرامنطقه‌ای ایران و دیگر کشورها از جمله مصر از طریق راه‌های تجاری، زمینی و دریایی گسترش یافت که علاوه‌بر تجارت، باعث مهاجرت بسیاری از افراد به ایران و بالعکس شد و به برقراری و تعاملات فرهنگی بین‌منطقه‌ای دامن زد. سفال یکی از مهم‌ترین و فراوان‌ترین داده‌های مادی در باستان‌شناسی است؛ از انواع مهم سفالینه‌های تولیدی در قرون میانۀ اسلامی، سفال زرین‌فام است. این‌گونه از سفال به علت تجملی‌بودن و به‌کارگیری نقوش فراوان در تزئیناتش غالباً موردتوجه مردم قرار دارد و از کالاهای مبادلاتی است؛ بنابراین، با مطالعات شمایل‌نگاری آن می‌توان به میزان تعاملات فرهنگی دو منطقه پی برد. این پژوهش که با روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اطلاعات موزه‌های جهان انجام شده است، در پی پاسخ به این پرسش است که چه تشابهاتی بین سفال‌های زرین‌فام مصر و ایران وجود دارد و چطور می‌توان تبادلات سیاسی - فرهنگی مصر و ایران را توجیه کرد؟ نتایج حاصل نشانگر آن است که بسیاری از نقوش سفالینه‌های زرین‌فام مصر و ایران مشابه هم هستند و بخشی نیز مشترک است که بر پایةۀ دو عامل انجام شده است: 1- تجارت 2- مهاجرت سفالگران به ایران. درواقع تولید سفال زرین‌فام در ابتدا به‌عنوان یک کالای فاخر، تحت‌تاثیر عوامل سیاسی و متکی به حاکمیت بوده است و به‌مرور مورداستفادۀ اقشار متوسط جامعه قرار گرفته و فراوانی نسبی بالایی دارد؛ بنابراین فراوانی این سفال در یک منطقه بیانگر قدرت تجاری و رونق اقتصادی یک حکومت است.

an investigation of the similarities between iranian and egyptian cultures based on the study of lusterware potteries in the islamic middle ages

with the spread of islam in the middle ages and iran’s strategic geographic position, interregional communications between iran and other countries, including egypt, expanded through trade routes, both overland and maritime. this expansion not only facilitated trade but also led to a significant migration of individuals between iran and egypt, fostering regional cultural interactions and exchanges. pottery is one of the most important and abundant material artifacts in archaeology, and among the significant types of pottery produced in the islamic middle ages is lustreware pottery. this type of pottery, due to its decorative nature and extensive use of intricate patterns in its decoration, has often captured the attention of people and served as a commodity for exchange. therefore, by studying its iconography, one can discern the extent of cultural interactions between the two regions. this study, conducted through a descriptive-analytical approach using library sources and information from museums worldwide, aims to answer the following question: what similarities exist between egyptian and iranian lustreware pottery, and how can we justify the political and cultural exchanges between egypt and iran? the findings indicate that many of the patterns found on lustreware pottery in egypt and iran are similar, with some common elements resulting from two factors: 1) trade and 2) migration of potters to iran. the production of lustreware pottery initially served as a luxury item influenced by political factors and tied to governments. over time, it became accessible to the middle strata of society and enjoyed relative abundance. therefore, the abundance of this pottery in a region reflects the commercial power and economic prosperity of the government.