بررسی همانندی سرپوش‌ها در الگوهای پوششی و معماری (گزارش همانندی هشت الگوی سرپوش انسانی با سرپوش‌های معماری در کاخ توپکاپی)

برای رمزگشایی از خاستگاه نقش‌ها و آرایه‌های هنری، لازم‌است علاوه بر شناخت تمایلات عمدۀ ذهن انسان، روند دادوستد شکلی بین هنرهای خویشاوند هم، مورد بررسی قرار گیرد تا با آشکارشدن اشتراکات ریخت‌شناسانه، امکان تحلیل منطقی آن‌ها فراهم شود. به‌نظر می‌رسد فهم رازهای شکلی هنر سرپوش‌سازی که در دو حوزه و مقیاس متفاوت پوششی و معماری کاربرد دارد از این قاعده مستثنی نیست. این پژوهش با مقایسۀ خطوط اصلی آثار به‌جای‌مانده این دو هنر، در پی پاسخ به پرسش‌های زیر است: چه میزان از اشتراکات در مقابلۀ شکلی سرپوش‌های معمارانه و کلاه‌های مورد استفاده مردم در یک برش تاریخی، قابل شناسایی است؟ چه الگوهای مشترکی بین سرپوش‌های پوششی دورۀ عثمانی قرن 16 تا 19 و سرپوش‌های عناصر و اندام‌های معمارانۀ کاخ توپکاپی استانبول وجود دارد؟ این پژوهش با نشان‌دادن همانندی‌های شکلی بین سرپوش‌های پوششی یک دورۀ تاریخی و سرپوش‌های معماری هم‌عصر آن در کاخ توپکاپی، بر آن است تا ضمن رمزگشایی از ابهامات شکلی، نشان دهد چگونه تجربه‌های کاربردی و کامیابی‌های زیبایی‌شناختی، تحت تاثیر ناخودآگاه تباری، از یک هنر به هنر دیگر دست‌به‌دست می‌شود. مطالعات تحقیق به‌صورت کتابخانه‌ای و با رویکرد روان‌پویایی به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. نمونه‌های آماری سرپوش‌های پوششی از حوزۀ فرهنگی عثمانی قرون 16 تا 19 و نمونه‌های معماری از کاخ توپکاپی استانبول انتخاب شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد دست کم هشت الگوی همانند در بین الگوهای سرپوش مردمان این سرزمین در دورۀ عثمانی و سرپوش‌های اجزای تزئینی و ارکان معماری قابل تشخیص است. به‌نظر می‌رسد خوگیری به موتیف‌های آشنا تحت تاثیر مانایی آن‌ها در ناخودآگاه تباری، زمینه‌ساز بروز این پسند دیداری و این سوگیری زیبایی‌شناختی شده باشد.

investigating the similarities of the head covers in the patterns of the covering and architecture(a report on the resemblance between eight patterns of human head covers with architectural head covers in topkapi palace)

to understand the origin of artistic roles and arrangements, it is essential, in addition to knowing the main tendencies of the human mind, to study the process of form exchange between related arts. this will help to reveal common morphological features and enable logical analysis. it seems that understanding the relationship between the art of head covers, which is used in two different areas and scales of covering and architecture, is no exception to this rule. by comparing the main lines of the surviving works of these two arts, this article seeks to answer the following questions: to what extent are the architectural head covers similar to those used by individuals in a given historical period? what are the similarities between the head covers used during the ottoman period (16th-19th centuries) and the architectural covers and elements of the topkapi palace in istanbul? the purpose of this research is to show the similarities in forms between the head covers worn during a particular historical period and the architectural covers used in the topkapi palace. the aim is to address any confusion regarding the forms of these objects and to show how the practical experiences and aesthetic achievements, influenced by the semi-collective unconscious, are transferred from one art form to another. the research is descriptive-analytical. it draws upon a psychodynamic approach using the library method. the head cover samples were selected from the ottoman cultural sphere between the 16th and 19th centuries, and the architectural samples were selected from the topkapi palace in istanbul. based on the research, it has been found that the head cover patterns of the people living in this region during the ottoman period have at least eight similar patterns with the head covers of decorative components and architectural elements. it seems that habituation to familiar patterns through their presence in the semi-collective unconscious formed the basis for the development of visual preferences and aesthetic biases.