تحلیل اسطوره‌ای جنگ بزرگ در نگاره‌های شاهنامۀ شاملو بر مبنای نظریۀ آرکی‌تایپی نورتروپ فرای

هنر هر ملت ریشه در باورها و اعتقادات و اساطیر مردمان آن دارد و رمزگشایی آن نیازمند شناخت اسطوره‌های آنان است. نقد اسطوره‌ای، رویکردی میان‌رشته‌ای است که بر پایۀ انسان‌شناختی، روان‌شناسی، تاریخ ادیان و تاریخ تمدن، به تاویل اثر ادبی و شناسایی بن‌مایه‌های اسطوره‌ای موجود در آن اثر می‌پردازد. ازآنجاکه شاهنامۀ فردوسی، دارای درونمایه‌ای عمیقاً اسطوره‌ای است، به طرز آشکاری در خود قابلیت تحلیل آرکی‌تایپی دارد. این پژوهش سعی بر آن دارد، با تمرکز بر دیدگاه نورتروپ فرای، به تفسیر و تحلیل کهن‌الگوی جنگ بزرگ در شاهنامه بپردازد و بدین لحاظ، نگاره‌های منتخب در این جستار را بر اساس الگوهای ساختارگرایانه، بررسی می‌کند. دیدگاه فرای مبنی‌بر روح زمانه است و تاکید دارد، با یک طبقه‌بندی فراگیر، ادبیات و هنر را در قالب فضایی قرار دهد که سمبول‌های آرکی‌تایپی و چرخۀ فصول ایجاد می‌کنند. برای دستیابی به این منظور، ابتدا تعاریف نظری و نحوۀ شکل‌گیری اسطوره‌ها مطالعه خواهد شد و سپس جامعۀ آماری معرفی و توصیف می‌شود. در ادامه، با استفاده از نظریۀ فرای به عنوان رویکرد قالب، تحلیل آثار انجام می‌شود. نتیجۀ پژوهش مشخص کرد، روایت جنگ بزرگ و نگاره‌های منتخب شاهنامۀ شاملو میزان قابل توجهی، با نظریۀ نقد اسطوره‌ای فرای همنشینی دارد و سمبول‌های آرکی‌تایپی فرای که سه‌ گونه تصاویر بهشتی، دوزخی و قیاسی هستند، درصد بالایی از نگاره‌های منتخب شاهنامۀ شاملو را پوشش می‌دهند. به این ترتیب، می‌توان چنین نتیجه گرفت که بن‌مایه‌ها و مضامین اسطوره‌ای و کهن‌الگویی در مراحل و عناصر نگاره‌ها، قابل شناسایی هستند و این تصاویر پیام‌رسانانی هستند که نحوۀ نمایش معانی و سمبل‌های کهن‌الگویی را در سطوح مختلف ادبی و بصری انتقال می‌دهند.

the mythical analysis of the great war in the illustrations of shamloo’s shahnama, the illustrated epic of kings based on northrop frye’s archetypal approach

the art of any nation is deeply rooted in the beliefs, ideology, and mythology of its people, and decoding it requires knowledge of their myths. mythical criticism is an interdisciplinary approach that deals with the interpretation of a literary work and identifying the sources of myths in that work based on anthropology, psychology, the history of religions, and the history of civilization. since the shahnama, the epic of kings by ferdowsi has a profoundly mythological plot line, it’s worthy of archetypical analysis. this research attempts to analyze and interpret the archetype of the great war in the epic of kings based on northrop frye’s viewpoint. thus, the selected illustrations in this essay are analyzed using structuralism. frye’s view is based on the zeitgeist and draws attention to placing art and literature in the space created by archetypal symbols and the seasonal cycle with a universal classification. for this purpose, first, the theoretical definitions and the way the myths were created are studied. then, the statistical population is introduced and described. in the following sections of the research study, the analysis will be done using frye’s approach as the dominant approach. at the end of the research, it turned out that the narrative of the great war and the selected illustrations of the epic of kings are significantly compatible with frye’s mythical approach. frye’s archetypal symbols, which are three types of archetypal, demonic, and analogical imagery, have covered a high percentage of selected illustrations of shamloo’s epic of kings. it can be concluded that mythological and archetypal concepts and themes can be identified in the stages and elements of the illustrations. and these images are the messengers that convey the archetypal symbols and the way concepts and meanings are displayed in different literal and visual stages.