واکاوی قدرت در تولید قالی‌‌های بی‌بی‌باف منطقۀ چالِش‌تُر

فرش یکی از اصیل‌ترین هنرهای سنتی ایران به‌شمار می‌رود که مطالعه و بررسی آن نشان می‌دهد در پس صورت زیبا و چشم‌نواز آن نظام‌های قدرت و گاه بی‌رحمی وجود دارد، که نقش به‌سزایی در اوج و افول آن دارد. منطقۀ چالش‌تر از توابع استان چهار محال و بختیاری در جغرافیای فرش ایران، مملو از اتفاقات گفتمانی است که تنها در سایۀ توجه به فرامتن، بافت و زمینۀ ایجاد متن قابل‌بررسی هستند؛ در این خصوص بی‌بی‎ها گروهی از بانوان تاثیرگذار به‌عنوان یک میکروفیزیک قدرت در تولیدات قالی‌های بی‌بی‌باف، نقش به‌سزایی داشتند. میکروفیزیک قدرت، جریان‌های کوچک و ریزقدرت‌هایی هستند که در سطوح کوچک‌تر و پنهان جامعه، به شکل‌های بوروکراتیک، انضباطی و روانی منتشر و بازتولید می‌شوند. در عصر قاجار میکروفیزیک‌های قدرت نقش مهمی در تحولات سیاسی و اجتماعی داشتند. قدرت بانوان خوانین بختیاری در چالش‌‌تر، در ادامۀ قدرت بانوان دربار، عامل اصلی خلق و تولید ژانر خاصی از قالی در این منطقه شد، که به همین نامِ قالی‌های بی‌بی‌باف، شهرت دارند. مهم‌ترین ویژگی‌های قالی‌هایی که به دستور بی‌بی‌ها بافته می‌‌شد، این بود که با تحولات فرهنگی و سیاسی همراه و صورت‌بندی‌های معرفتی و گفتمانی را در دل خود جای داده است. واکاوی نقش بی‌بی‌ها به‌عنوان یک ساختار میکروفیزیک، در قالی بی‌بی‌باف مسئله این پژوهش است، که سعی شد با بررسی عوامل سیاسی جاری در نظام قدرت خوانین بختیاری، علت شکل‌گرفتن ریزقدرت بی‌بی، بررسی و سپس نقش سازندۀ بی‌بی‌ها به‌عنوان یک نهاد قدرت در تولید قالی مورد‌ پژوهش، قرار گیرد. لذا سوال اصلی پژوهش این است که نقش قدرت بی‌بی‌ها در تولید قالی‌های معروف به بی‌بی‌باف به چه نحوی بوده است؟ در این جستار با استناد به مبانی نظری مفاهیم قدرت نزد میشل فوکو تحولات قالی بی‌بی‌باف، در قالب قدرت- مقاومت، قدرت- دانش و قدرت- رابطه در ذیل گفتمان قدرت فوکو، بررسی و تحلیل شدند. نتیجۀ قابل‌تامل این بود که قدرت اقتصادی، سیاسی و مدیریتی بی‌بی‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌دهنده این نوع قالی‌هاست.

analyzing power in the production of bibi-baf (bibi woven) rugs in the chaleshtor region

carpet weaving stands as one of iran’s most authentic traditional arts. studying and scrutinizing this art reveals the existence of power structures, sometimes ruthless, hidden behind its beautiful and captivating facade, playing significant roles in its zenith and decline. the region of chaleshtor, nestled within the precincts of chaharmahal and bakhtiari province in the realm of iranian carpet geography, is replete with discursive occurrences that, only under the auspices of attention to the hypertext, structure, and context, can be subject to analysis; particularly, a group of influential women known as ‘the bibis’ wielded a remarkably influential role as a microphysic of power in the production of bibi baf rugs. microphysics of power constitutes small currents and minute powers that permeate and reproduce bureaucratic, disciplinary, and psychological forms within smaller, concealed strata of society. during the qajar era, microphysics of power played a significant role in political and social transformations. the power of bakhtiari women in chaleshtor, akin to the power of court women, became the primary factor in creating and producing a distinct genre of carpet in this region, known by the very name of ‘bibi baf’ rugs, renowned for their significance. the most notable characteristic of these rugs crafted at the behest of the bibis was their incorporation of cultural and political transformations along with conceptual and discursive formulations within themselves. investigating the role of the bibis as a microphysics structure in bibi baf rugs is the subject of this study, aiming to explore and examine the genesis of the bibis’s micro power by scrutinizing the ongoing political factors in the bakhtiari women’s power system, subsequently assessing and elucidating the constructive role of bibi baf as a power institution in carpet production under study. hence, the principal research question emerges: how has the power of the bibis influenced the production of rugs known as bibi baf? this inquiry, based on theoretical foundations and michel foucault’s notions of power, delves into the transformations of bibi baf rugs in the context of power-resistance, power-knowledge, and power-relationship under the foucauldian power discourse. the contemplative conclusion drawn unveils that the economic, political, and managerial power of the bibis constituted one of the most influential factors shaping these types of rugs.