افول شبکۀ آبرسانی شهر سمنان، از یک زیرساخت منظرین شهر تا عنصر فراموش‌شده در منظر شهری

یکی از چالش‌های همیشگی شهرهای فلات مرکزی ایران دست‌وپنجه‌نرم‌کردن با مشکل کمبود آب در همه‌ دوران‌ها بوده است. چالشی که منجر به ظهور نبوغ اهالی این پهنه‌ سرزمینی در شیوه‌های بهره‌گیری از آب شده است. در طول تاریخ و به فراخور بستر جغرافیایی و زمین‌شناسی این شیوه‌ها متفاوت و متنوع بوده‌اند. از جمله‌ این شیوه‌ها که در شهر کویری سمنان مورد استفاده قرار ‌گرفته است استخراج آب، هدایت و جمع‌آوری در استخرهای ذخیره‌ آب و سپس تقسیم بین زمین‌های زراعی بوده است. این ساختار آبرسانی بنابر شواهد تاریخی و موجود زیرساخت اصلی شکل‌گیری شهر بوده است و مطالعات نگارنده نشان‌می‌دهد این زیرساخت به‌عنوان یک زیرساخت منظرین در تمامی دوران‎ها مطرح، زنده و پویا بوده است. ابعاد مختلف عملکردی، هویتی و زیبایی‌شناسانه در حوزه‌های مختلف کالبدی، معنایی، فرهنگی و اجتماعی که در شناخت این ساختار قابل شناسایی است آن را به‌عنوان زیرساختی منظرین معرفی می‌کنند که بدون شک نقشی بنیادین در شکل‌دادن به منظر شهر قدیم داشته است. نقشی که با ورود زیرساخت‌های مدرن شهری از جمله شبکه‌ آبرسانی مدرن نه‌تنها اثری در پدیدآمدن منظر شهر جدید ندارد بلکه در منظر شهر امروز درحال رنگ‌باختن است. این درحالی است که زنده‌نگاه‌داشتن چنین زیرساختی نه‌تنها می‌تواند پاسخگوی ابعاد زیباشناسانه و کالبدی منظر شهری سمنان باشد، بلکه به‌واسطه‌ لایه‌های متنوع معنایی بارگزاری‌شده بر آن می‌تواند خلاهای اجتماعی و مردمی را نیز در عرصه‌ برنامه‌ریزی شهری پوشش دهد.

the decline of semnan’s water supply network, from a landscape infrastructure to a forgotten element in the urban landscape

one of the constant challenges of the cities of the central plateau of iran has been to deal with the problem of water shortage in all eras a challenge that has led to the emergence of the ingenuity of the inhabitants of this territory in the ways of using water. among these methods that have been used in the desert city of semnan has been extracting water, directing and collecting it in water storage pools, and then dividing it between agricultural lands. according to the historical and existing evidence, this water supply structure was the main infrastructure of the city’s formation and the author’s studies show that this infrastructure has been prominent, alive, and dynamic as a scenic infrastructure in all eras. the various functional, identity, and aesthetic dimensions in different physical, semantic, cultural, and social fields that can be identified in the knowledge of this structure introduce it as a scenic infrastructure that undoubtedly played a fundamental role in shaping the landscape of the old city. the role that, with the arrival of modern urban infrastructure, including the modern water supply network, not only has no role in the emergence of the new city landscape but is losing its color in today’s city landscape. this is despite the fact that keeping such an infrastructure alive can not only respond to the aesthetic and physical aspects of semnan’s urban landscape but due to the various layers of meaning loaded on it, it can also cover the social and public gaps in the field of urban planning.