بازخوانی تقابل سنت و مدرنیسم در مساجد پاکستان

بدون شک مساجد مهمترین جلوه‌ معماری مذهبی جهان اسلام بوده است. اسلام اندکی پس از ظهور، در بسیاری کشورها پذیرفته شد و همه‌ عرصه‌های زندگی خصوصی و اجتماعی مردم را تحت تاثیر قرار داد. شبه‌قاره‌ هند از جمله جوامعی بود که با حضور مسلمانان به‌شدت تحت تاثیر اسلام قرار گرفته و معماری آن دچار تغییراتی شد. هدف از این پژوهش بررسی ساختار مساجد سنتی و معاصر پاکستان از نقطه‌نظر گونه‌شناسی و در راستای پاسخگویی به این سوال است که مساجد سنتی و معاصر پاکستان چه نوع گونه‌شناسی داشته و برخورد سنت و مدرنیست در آن‌ها به چه صورت نمود یافته است؟ در این راستا، این پژوهش در ابتدا با استناد به اسناد کتابخانه‌ای در بخش مساجد سنتی، به بررسی پنج نمونه‌ شامل پنج مسجد مهم پاکستان که نماینده‌ای از هر یک سبک‌ها هستند پرداخته و در بخش معاصر نیز تعداد پنج نمونه از مساجد معاصر انتخاب و ویژگی‌های آن‌ها استخراج شده است. سپس با بررسی تحلیلی-توصیفی هر یک از نمونه‌های موردی، ویژگی‌های هر سبک ارائه شده است و در نهایت از طریق مقایسه‌ تطبیقی به بررسی سنت و مدرنیسم در مساجد این کشور پرداخته شده است. در نهایت نتایج نشان داد معماری مساجد پاکستان در گذر از سنت به مدرنیسم دستخوش تغییرات بسیاری شده و سبک معماری مساجد آن به دلیل تغییراتی که در نگرش و نحوه‌ تاثیرپذیری معماران آن‌ها از معماری غرب اتفاق افتاد، دگرگون شده است. مساجد سنتی این کشور را می‌توان در دو گونه‌ شبستانی حیاط‌دار و چهارایوانی و مساجد معاصر آن را در چهار نوع فرم‌گرا، ناب‌گرا، التقاطی و محلی تقسیم‌بندی کرد. در نهایت به‌نظر می‌رسد معماران معاصر پاکستان، در اکثر موارد به دنبال خوانش جدیدی از عناصر معماری مساجد سنتی در دنیای مدرن هستند اما در اغلب این موارد، به توفیقی در این زمینه دست نیافته‌اند و در بیشتر موارد، معماری آن‌ها منجر به جدایی کامل سنت از مدرنیسم شده است.

tradition vs modernity in the mosques of pakistan revisited

mosques unquestionably reflect the most significant aspect of religious architecture in the islamic world. shortly after the emergence of islam, it was quickly embraced by numerous nations and had a profound impact on every aspect of people’s social and private lives. after the presence of muslims, the indian subcontinent was among the communities that were strongly influenced by islam and its architecture changed. the purpose of this study is to examine the structure of traditional and contemporary mosques in pakistan from a typological perspective to answer the following questions: a) what is the typology of traditional and contemporary mosques in pakistan? b) how do traditional and modern architectural styles manifest themselves in the mosques? for this purpose, based on bibliographic resources, traditional mosques were identified and then five important mosques in pakistan reflecting different traditional styles were selected. similarly, five contemporary mosques and their characteristics were studied. then, using an analytical-descriptive method, each case study was scrutinized, and the characteristics of each style were presented. finally, through a comparative study, the features of traditionalism and modernism in the mosques of this country were investigated. the results showed that the architecture of pakistani mosques underwent many changes in the transition from traditionalism to modernism, and the architectural styles of their mosques were subject to changes since the attitude and way of thinking of their architects were influenced by western architecture. the traditional mosques of this country have two types of courtyards: a shabestan with a courtyard and a four-iwan courtyard. its modern mosques are of four types: formalist, purist, eclectic, and local. moreover, it seems that contemporary pakistani architects seek a new interpretation of the architectural elements of traditional mosques in the modern world. however, in most cases, they have not succeeded in this area and their architecture has completely separated tradition from modernity.