بلوط؛ یک میراث، یک فرهنگ

در تاریخ زندگی بشر اقوام و ملل به دلایلی در باورهای دینی و مذهبی برای عناصر طبیعی از جمله گیاهان جایگاه مقدس و اساطیری قائل شده‌اند. از این‌رو گیاهان مقدس در فرهنگ و هنر مردم راه یافته، چنانکه در نقوش و تزئینات ایرانی از دیرباز گل، میوه و درختانی نمادین حضور داشته‌اند که در هنر دوران اسلامی نیز تداوم یافته‌اند. در ایران باستان که خاستگاه بسیاری از گیاهان بوده، بلوط به عنوان میراثی کهن با زندگی مادی و معنوی زاگرس‌نشینان از جمله مردمان کهگیلویه ‌و بویر احمد به نحوی آمیخته که به نماد سرزمینشان تبدیل شده است. از این‌رو پژوهش حاضر تلاش دارد تا با نگاهی به اندیشه‌ و باورهای ایرانیان در تصویرگری نقش بلوط به‌ویژه در هنر دوران ساسانی بپردازد، و در تداوم آن به تحلیل این نقش‌مایه، مفهوم و اهمیت جایگاه بلوط از گذشته تاکنون اشاره می‌کند. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات از طریق اسناد و منابع کتابخانه‌ای و گزارشات میدانی انجام شده است. یافته‌ها بیانگر آن است که استفاده از نقش‌مایه‌ بلوط ورای جنبه‌ تزئینی، از کاربردی نمادین و اعتقادی برخوردار بوده و با فرهنگ زاگرس‌نشینان به گونه‌ای عجین شده است که زندگی، طبیعت، معاش، آداب‌ورسوم و ادبیات شفاهی آنان را نیز تحت تاثیر قرار داده و به ‌عبارتی ریشه در باورهای اسطوره‌ای- آیینی این سرزمین دارد. نمادهایی که با تناوری، راست‌قامتی، پایداری و پیروزی در ارتباط است.

oak; a heritage, a culture

in human life history, tribes and nations have considered a sacred and mythical position for natural elements such as plants for some reasons, especially religious beliefs. therefore, the sacred plants have found their way into people’s culture and art in a way that flowers, fruit, and symbolic trees have been present in the iranian decorations and motifs for a long time ago and continue to be in the islamic art. in ancient iran which was the habitat of so many plants, the oak as an ancient heritage has been so closely interwoven with the material and spiritual life of the inhabitants of zagros, including the people of kohgiluye and boyer-ahmad. it has become the symbol of their land. therefore, the current study aims to analyze this motif, its concept, and the importance of the oak’s position from the past until now. the research method is descriptive-analytical, and the data has been gathered using bibliographic documents and field reports. the findings indicate that the use of the oak motif, beyond its decorative aspects, has had a symbolic and religious application and is interwoven with the culture of zagros’ inhabitants so much that it has affected their culture, livelihood, customs, and oral literature. in other words, it is rooted in the mythical-ritual beliefs of this land. the symbols are related to sturdiness, uprightness, stability, and victory.