بررسی نقش «زن» در مُهرهای دورۀ ساسانی

پژوهش حاضر به مطالعه‌ نقش زن، بر مُهرهای دوره‌ ساسانی می‌پردازد. مُهر، از اقلامی است که استفاده از آن در امور مختلف، با نقوش متنوع انسانی (غالباً مرد)، گیاهی، حیوانی، نوشتاری و ترکیبی از دیرباز تاکنون در نقاط گوناگون ایران متداول بوده است. با وجود آنکه در مهرها استفاده از نقش زن روشی متداول نبوده، نمونه‌های نسبتاً محدود اما متفاوتی از مهرهای تزیین‌شده با نقش زن، از ایران باستان و به ویژه عصر ساسانی یافت شده است. این پژوهش در پی یافتن دلایل چرایی استفاده از نقش نمادین زن در برخی از مُهرها بوده است؟ و به دنبال پاسخگویی به این سوالات است که آیا می‌توان حضور زن بر مهر را دلیلی بر جایگاه ویژه‌ آن در جامعه و حکومت عصر ساسانی دانست؟ آیا این زن، نماد آناهیتا  (ایزد بانوی آب) است؟ از این‌رو پژوهش حاضر، به صورت مطالعه‌ موردی و به روش توصیفی-تحلیلی انجام یافته و اطلاعات ارائه ‌شده، ترکیبی از تحقیقات کتابخانه‌ای و جست‌وجو در مقالات موجود در پایگاه‌های اطلاعات اینترنتی معتبر است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که وجود نقش زن بر مهرهای عصر ساسانی، نشان از جایگاه والا و شایسته‌ مقام بانوان در این عصر دارد. نقش زن، نه‌تنها در قالب ملکه و زنان درباری و شخصیتی محوری در کنار مرد و شخصِ شاه، بلکه در مواردی به صورت تنها و نمادی از آناهیتا-نماد عشق و باروری ظاهر می‌شود. در مواردی دیگر همراه با کودک، یا در نقش همسر و در مراسم ازدواج مشاهده می‌شود. در تمامی موارد، ظرافت اجرا و دقت در بازنمایی چهره، جنسیت و استفاده از تزیینات و نوشته‌شدن نام زن-ملکه بر بعضی از مهرها، از مشخصات بارز این نقوش است.

a study of the “woman” icon on the seals of the sassanid period

this article studies the icon of women on the seals of the sassanid period. in various parts of iran, seals with various human (mostly male), plant, animal, and mixed motifs have long been used. female icons were not common on seals, and a limited number of different examples of seals decorated with female motifs have been found from ancient iran, especially the sassanid era. this article studies the cause of the use of the role of women seen on some seals and examines the position of women in the society and government of the sassanid era and its relationship with anahita (goddess of water). therefore, this study uses a descriptive-analytical method, and the data was collected through library research and articles on websites. findings show that the presence of women on the seals of the sassanid era shows the high and worthwhile position of women in this era. the woman is depicted not only in the form of queens and court women and beside main male characters, but also in some cases is alone and represents anahita (symbol of love and fertility). in other cases, women are depicted with the child or in the role of wife or bride. the elegance of the depiction and the accuracy in representing the face, gender, and feminine ornaments, as well as writing the name of the queen on some seals, are the prominent features of these designs.findings show that the presence of women on the seals of the sassanid era, shows the high and worthy position of women in this era. the role of the woman appears not only in the form of a queen and a central figure alongside the man and the king, but in some cases as a lone and symbol of anahita. in other cases, it is seen with the child, or in the role of spouse and in marriage ceremonies. in all cases, the elegance of the design and the accuracy in representing the features of the face, gender and the use of ornaments and the writing of the name of the woman-queen on some seals, are the prominent features of these designs.