نوقاجارگرایی در هنرهای تجسمی معاصر و جدید ایران

هنر دوره‌ قاجار به نوعی هنر دوره‌ گذار محسوب می‌شود. مضامین آن اشاره به آینده‌ای است که هنوز متولد نشده و تنها گذشته را هم نشان نمی دهد. هنر این دوره به دلایل قابل توجهی از جمله، آغاز دوره‌ مدرنیسم در ایران، ورود صنعت چاپ و کتاب، گسترش روشنفکری، تاسیس دارالفنون و رواج بیان فردیت، وضعیت ناایستا و گذرایی را نشان می‌دهد. با این وجود در چند دهه‌ اخیر، هنرمندان تجسمی به استفاده از مضامین، مفاهیم و عناصر دیداری هنر این دوران در آثارشان، گرایش زیادی نشان داده‌اند که هدف این پژوهش بررسی آن تمایلات است. در این پژوهش با بررسی نمونه‌‌های انتخاب شده - بر اساس سوال تحقیق- عناصر و نشانه‌‌های آشکار و پنهان آثار هنرمندان معاصر و جدید ایران که پیوندی با دوره‌ قاجار دارند، شناسایی و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی مورد واکاوی قرار گرفته است. پس از بررسی‌های اولیه روشن شد که بسیاری از عناصر و ویژگی‌های هنر قاجار، در هنر امروز ما هنوز جریان دارند که می‌توان آنها را در سه سطح: آثاری که به طور مستقیم از هنر دوران قاجار اقتباس شده‌اند، آثاری که از نقش‌مایه‌ها و نمادهای دوران قاجار استفاده کرده‌اند و آثاری که در لایه‌های پنهان خود، از این فرهنگ الهام گرفته‌اند؛ طبقه‌بندی و بررسی کرد. توجه به گستردگی فرهنگ تصویری واقع‌گرایانه‌ دوره‌ قاجار به عنوان آغاز دوره‌ مدرنیسم در ایران از جمله موضوعات مورد توجه هنرمندان مدرن ایران بوده است که مجموعه‌داران و دارندگان نگارخانه‌ها، درجهت رشد و رونق بازارهای هنری به آن دامن زده‌اند.

new qajarism in the iranian contemporary and modern visual arts*

qajar art” in some way is the art of a transition period. its themes and contents refer to an unborn future and merely depict the past. the art of this period shows a transient (ephemeral) condition caused by various but significant factors including the beginning of modernism in iran, the advent of the publishing industry, the propagation of intellectualism, the establishment of “dar ul funun”, and the popularity of individualism. in recent decades, iranian contemporary artists have shown a great interest in qajar art. the major concern of this study is to understand why qajar art has been the topic of interest. to this end, this study examines the pertinent samples and employs a descriptive-analytical method to investigate the hidden elements and signs of the works of contemporary and modern iranian artists associated with the qajar period. preliminary analysis shows that most of the elements and features of qajar art are still present in today’s art. these elements can fall into three categories:1) works that have directly benefited from qajar art, 2) works that have been affected by the motifs and symbols of the qajar period, 3) works whose hidden layers trace back to qajar art. the use of qajar art by contemporary artists includes various reasons such as, but not limited to, the arrival of the camera and picture video archives. in addition, the existence of art markets beyond iran has had an impact on this trend.