بازشناسی و ارزیابی عناصر منظر محلات شهر گرگان در دوران تحول

محله یکی از مهم‌ترین اجزای شکل‌دهنده‌ سازمان فضایی شهرهای ایرانی و به عنوان یک مکان جغرافیایی-تاریخی مفهومی منظرین است. محله به عنوان یکی از کانون‌های بروز حیات اجتماعی و خاطرات جمعی، دارای ابعادی نمادین است که شناخت منظر آن منوط به مطالعه دقیق آن است. شهر گرگان به عنوان یکی از مراکز مهم تمدن در شمال ایران، دارای الگوهای متنوع و ترکیب منحصربه فردی از محلات است. با این‌حال به نظر می‌رسد در قرن اخیر با تحولات اساسی که تحت تاثیر تعابیر کالبدی از شهرها در نظام شهری صورت گرفته‌‌، زندگی مبتنی بر محلات دچار آسیب‌های جبران‌ناپذیری شده‌‌است. در تحولات این دوره کانون‌های زندگی‌بخش گذشته که حاوی مفاهیم عمیقی از زندگی ساکنین گذشته و حال این شهر بوده‌ نادیده انگاشته شد و به مرور موجب از میان رفتن تدریجی جریان زندگی در آنها شد. به نظر می‌رسد نخستین گام در احیای محلات گرگان، بازشناسی کل‌نگر به تمامی ابعاد مکانی آن –طبیعی و فرهنگی- در این دوران است. نگرش منظر به عنوان یکی از رویکردهایی که به شناخت همه‌جانبه ابعاد فیزیکی و غیرفیزیکی مکان می‌پردازد می‌تواند در بازشناسی ابعاد مکانی محلات گرگان راهگشا باشد. بنابراین این پژوهش به دنبال آن است که با شناخت منظر محلات گرگان، بیان عناصر منظر آن و همچنین بررسی عوامل تحول این عناصر، و آسیب‌شناسی و ارزیابی آن تحلیلی از وضع موجود عناصر منظر محلات ارائه نماید. این جستار ابتدا به بیان مفهوم منظر محله در شهرهای ایرانی می‌پردازد، سپس با بررسی لایه‌های طبیعی و فرهنگی محلات گرگان، عناصر منظر آن را ارائه و ارزیابی می‌نماید. پس از آن، با معرفی جریان تحول و اثرگذاری آن بر نظام شهری گرگان، منظر محلات گرگان تحت تاثیر این تحولات مورد ارزیابی قرار می گیرند.

recognition and evaluation of landscape elements of gorgan during the era of transformation

the neighborhood is one of the most important constituents of the spatial organization of iranian cities and as a conceptual geographical-historical location of the landscape. the neighborhood, as one of the focal points of social life and collective memories, has symbolic dimensions that require a careful study of its landscape. as one of the most important centers of civilization in northern iran, gorgan has diverse patterns and unique mix of neighborhoods. however, in the last century it seems that neighborhood-based living has suffered irreparable damage with the fundamental changes that have taken place through the physical interpretation of cities in the urban system. during this period, life-changing centers of the past that had profound implications for the lives of past and present inhabitants of the city were ignored and gradually led to a gradual disappearance of their lives. the first step in reviving gorgan’’s neighborhoods seems to be holistic recognition of all its spatial dimensions - natural and cultural - during this period. landscape attitude as one of the approaches to an in-depth understanding of the physical and non-physical dimensions of place can be helpful in recognizing the spatial dimensions of gorgan neighborhoods. therefore, this study seeks to provide an analysis of the current status of neighborhood elements by identifying the landscape of gorgan, expressing its landscape elements, as well as examining the evolutionary factors of these elements, and pathology.