جایگاه مفهوم «مکان» درطرح‌های هادی روستایی (نمونۀ مطالعاتی: روستاهای ابوالوفا و هُرین خلیفه، کوهدشت، لرستان)

عدم تحقق برنامه‌های توسعۀ فضایی روستا (طرح‌های هادی) در ایران یکی از چالش‌های مهم توسعۀ پایدار روستاها هستند. این برنامه‌ها که به‌منظور مدیریت توسعۀ کالبدی و عملکردی روستاها طراحی و اجرا می‌شوند، باوجود تلاش‌ها برای بهبود و اصلاح فضا کارکردهای روستا به نتایج مورد انتظار دست نیافته‌اند؛ طی بازدید به‌عمل‌آمده از روستاهای بخش مرکزی شهرستان کوهدشت (ابوالوفا، هُرین خلیفه، دم سرخ و...) ضمن تصدیق این پیش‌فرض به نظر می‌رسد عدم تحقق اهداف توسعه در مرحلۀ اقدام عمدتاً ناشی از ناتوانی برنامه‌ریزان در ادراک و شناسایی ویژگی‌های محیطی و ارزش‌های سرزمینی روستا در مرحلۀ تدوین برنامه باشد. بر اساس تعریف مکان و منظر، برنامه‌ریزی بر اساس مفهوم مکان نقش مهمی در تعیین هویت و موفقیت فضا دارد. مکان معادل فضای فیزیکی نیست؛ بلکه ادراک ناظر از آن حاوی ارزش‌ها و معانی مختلف است. مقایسۀ تطبیقی طرح‌های هادی دو روستای ابوالوفا و هُرین خلیفه در بخش مرکزی کوهدشت نیز موید این موضوع است که شکل برخورد با مفهوم مکان چه تاثیری بر روند توسعۀ روستا داشته است، به نظر می‌رسد تحقق‌پذیری اهداف توسعۀ روستایی (طرح‌های هادی) مستلزم شناخت دقیق مکان و توجه به لایه‌های منظر در فرایند برنامه‌ریزی است. لازمۀ این امر قرارگیری مرحله‌ای ویژه در شرح خدمات برنامه‌ریزی فضایی تحت عنوان «خوانش منظر» است که ضمن آن متخصص منظر با مشارکت جامعۀ محلی لایه‌های منظر را کشف کرده و ارزش‌های سرزمینی هویدا می‌گردد، این روند منجر به تهیه یک برنامۀ مبتنی‌بر مکان (مکان‌محور) خواهد بود که توسعۀ پایدار روستا را تضمین می‌کند.

the role of the concept of place in rural guide plans(case study: aboulvafa and horin khalifeh villages)

the failure to realize spatial development programs for villages (rural guide plans) in iran is one of the significant challenges to the sustainable development of rural areas. these programs, designed and implemented to manage the spatial and functional development of villages, have not achieved the expected results despite efforts to improve and reform the functions of rural spaces. during visits to the villages in the central district of kuhdasht county (aboulvafa, horin khalifeh, dam sorkh, etc.), while confirming this premise, it appears that the failure to achieve development goals at the action stage is primarily due to the inability of planners to understand and identify the environmental characteristics and territorial values of the village during the program formulation stage. according to the definitions of place and landscape, planning based on the concept of place plays a crucial role in determining the identity and success of a space. place is not equivalent to physical space; rather, the observer’s perception of it contains various values and meanings. a comparative analysis of the rural guide plans of the two villages of aboulvafa and horin khalifeh in the central district of kouhdasht also confirms that the way of approaching the concept of place significantly impacts the rural development process. it appears that the feasibility of rural development objectives (rural guide plans) requires a precise understanding of place and attention to landscape layers in the planning process. this necessitates a specific phase in the spatial planning service description titled &landscape reading,& in which the landscape specialist, in collaboration with the local community, uncovers the landscape layers, revealing territorial values. this process will lead to the preparation of a place-based (place-oriented) program that ensures sustainable rural development.