بررسی تاثیرات مواجهۀ بندر به‌ عنوان نماد توسعه دریا پایه بر هسته و ساختار شهر بندری (نمونه موردی: بندر شهید رجایی و شهر بندرعباس)

ضرورت پرداختن به بررسی تحولات شهر‌های بندری در روند «توسعۀ دریا محور»، امری اجتناب‌ناپذیر است. چرا که بندرها یکی از پروژه‌های استراتژیک و مطلوب به‌شمار می‌روند که با توجه به فرصت‌ها و ظرفیت‌هایی که برای نیل به اهداف توسعه‌محور دارند، در چشم‌انداز‌ طرح‌های آمایش سرزمینی قرار گرفته‌اند. این وضعیت باعث رونق صنعت و تجارت دریاپایه در جغرافیایی خاص و در لوای بهره‌گیری فزاینده از دریا می‌شود و حاصل آن تولید الگویی ابزاری و ماشینی است که مدل توسعۀ شهر و شمایل‌پردازی آن را در انحصار خود قرار می‌دهد. مسئله‌ای که محل چالش در این بحث است، پرداختن به مواجهۀ ارکان سازمان فضایی شهر بندری و حیات جاری در آن با تحول محتوایی و کالبدی متاثر از توسعۀ دریاپایه در درون شهر و در بستر ارتباطی شهر با بنادر است. این پژوهش با نگرشی کیفی و با روش توصیفی و تحلیلی انجام گرفته و با مشاهدات میدانی و مطالعۀ کتابخانه‌ای و اسنادی به بررسی مولفه‌های ساختاری انتظام‌دهنده شامل مرکز، ساختار، قلمرو و کل‌های کوچک در شهر‌ بندرعباس پرداخته‌ است. نتیجتاً در اثر این تعامل روابط میان ارکان سازمان فضایی با تهدید مواجه ‌است. احداث محله‌های جدید صرفاً جهت سکنی‌دادن مهاجران چهرۀ شهر را مخدوش کرده و ساختار شهری را از حیز انتفاع ساقط کرده، چراکه ساختار شهر بندرعباس دیگر تابع نظام خور‌ها و تراس‌های ساحلی نیست، بلکه تابع نظام بنادر و سکنی‌دادن جمعیت مهاجر است. در بین این ارکان، هسته نیز معنای ذهنی و مفهومی خود را که منتسب و برگرفته از دریا بود از دست داده و تنها در شمایل یک امر کالبدی در بازار شهر بروز و ظهور یافته است. تبدیل شهر بندرعباس به منطقۀ پس‌کرانۀ محلی شهر-بندر شهید رجایی، کریدورهای ارتباطی بین این دو را به کریدورهای سرویس‌دهنده تبدیل کرده و مفهوم منظر راه و ارتباط با دریا را ضعیف و محقر ساخته ‌است.