نقش آیینی آب در شکل‌‎گیری منظر شهر سمنان و دامغان

آب به‎عنوان نخستین شرط حیات در جامعه‌ بشری برطرف‌کننده‌ نیاز های اولیه‌ مردم بوده است. آب در ادیان و آیین‌های باستانی در ایران نقش مهمی در شکل‌دهی به منظر شهرها داشته و به‎عنوان عنصر طبیعی پدیدآورنده‌ باکیفیت‌ترین فضاهای جمعی می‌توان از آن نام برد. از این رو برای آن اسطوره‌سازی می‌کردند و به جهت اهمیتی که برای این عنصر زندگی‌بخش قائل بودند مراسم و آدابی که در ارتباط با آن از گذشته تا کنون انجام می‌دادند که این امر ریشه‌ تاریخی در اعتقادات مردم ایران و ادیان باستانی دارد. استان‌ سمنان، به‌علت واقع‌‌شدن در محدوده‌ اقلیمی گرم‌وخشک کویری،‌ همواره با مشکل سختی دسترسی به آب روبرو بوده است. اقتصاد مبتنی برکشاورزی در کنار کمیاب‌بودن آب، موجب اثرگذاری این عنصر حیات‌بخش بر تمام وجوه زندگی مردم این منطقه شده است. مدیریت آب در این خطه، امری بسیارمهم، در ساختار شهر و رفع نیازهای مردم تلقی گردیده و نیاز به آب به‌عنوان عنصری که خود رافع سایر نیازهاست، موجب توجه ویژه‌ مردم به این عنصر شده است. از این رو به نظر می‌رسد آب با فاصله‌گرفتن از ماهیت عملکردی خود، به عنصری مقدس و قابل احترام تبدیل شده‌ است. با توجه به بازدید میدانی از بافت تاریخی شهر سمنان و دامغان آنچه بیش از همه نظر مخاطب را به خود جلب می‌نماید، نقش آیینی آب در شکل‌دهی به شهر سمنان و دامغان است که از لحاظ عینی-ذهنی بر منظر شهر بسیار تاثیرگذار بوده و در کنار عملکرد صحیحی که در سطح شهر داشته است کیفیت فضایی متفاوتی را در محلات شهر ایجاد کرده است. لذا این پژوهش به دنبال بررسی موشکافانه‌ نقش آیینی آب در شکل‎گیری منظر شهر سمنان و دامغان است.

the ritual role of water in the formation of semnan and damghan landscape

water has been quenching people’s basic needs as the first condition of life in human communities. water has had a significant role in shaping the landscape of cities in ancient religions and rituals in iran and can be considered a natural element in creating the highest quality collective spaces. hence, there are myths about it. given its significance, some ceremonies and rituals have long been associated with this life-giving element, which is historically rooted in the beliefs of the iranian and ancient religions. due to its location in the hot and dry desert climate, semnan has always faced the problem of difficult access to water. the agriculture-based economy and scarcity of this life-giving element have affected all spheres of people’s lives in the region. water management in this region is considered critical in the city structure and quenching people’s needs. the need for water, as an element that fulfills other needs, has caused people to pay special attention to this element. thus, water seems to have become a sacred and respected element by getting distant from its functional nature. considering the three-day field visit to the historical texture of semnan and damghan, what draws the attention of the audience the most is the ritual role of water in shaping semnan and damghan. this role has had a significant effect on the city landscape objectively-subjectively. moreover, its proper performance at the city level has created a different quality of space in the neighborhoods of the city. hence, the study intended to analyze the ritual role of water in the formation of the semnan and damghan landscapes.