منظر آیینی از نگاه گردشگری

بشر همواره برای به ‌رسمیت شناخته شدن اعتقادات و باورهای خود، مفاهیم ذهنی نهفته در آنها را به‌گونه‌ای تمثیلی و نمادین و در قالب اعمالی مشخص که «آیین» نامیده می‌شود بیان کرده است. آیین‌ها نقش مهمی در بازگویی مولفه‌های فرهنگی جوامع و گروه‌های فرهنگی داشته و از جاذبه‌های گردشگری پراهمیت تمدن‌های کهنی نظیر ایران به‌شمار می‌روند. منظر به‌عنوان یک شکل چندظرفیتی شناخت، امکان آگاهی به ابعاد مهمی از گردشگری آیینی را فراهم آورده و با بازخوانی ریشه‌ها، قابلیت‌ها و گونه‌های مختلف آیین‌ها افق‌های جدیدی را در زمینه توسعۀ گردشگری فراهم می‌آورد. هدف از نوشتار حاضر بررسی ابعاد مختلف مناظر آیینی و استفاده از قابلیت‌ها و جاذبه‌های آن، از طریق اتخاذ رویکرد گردشگری منظر به اماکن و رویدادهای آیینی است که با بررسی نمونه‌هایی از مناظر آیینی ایران مورد بحث قرار می‌گیرد.انسان‌ها در طول تاریخ برای پاسخگویی به نیازهای مادی و معنایی خود دست به آفرینش اسطوره‌ها و به‌کارگیری آیین‌ها زده‌اند. آیین‌ها به‌عنوان شکل عملی باور‌ها دارای سه‌ وجه کالبدی، معنایی و اجتماعی‌اند که از برهم‌نهی سه عامل انسان، محیط انسان‌ساخت و طبیعت شکل گرفته‌اند. استمرار باورها و معانی، امکان شناخت مولفه‌های فرهنگی و هویتی و بهبود کیفیت اجتماعی و مشارکتی گردشگری، ازجمله قابلیت‌های مناظر آیینی در بهبود تجربۀ گردشگری است. اتخاذ نگاه گردشگری منظر در پرداختن به نقش آیین‌ها، ارتقای جایگاه گردشگران از نظاره‌گرانی صرف به کنش‌گرانی در تعامل و ارتباط با محیط را به‌دنبال داشته که با پرسش از چیستی و چرایی آیین‌ها امکان شناخت و دست‌یابی به‌معانی و ارزش‌های فرهنگی مستتر در آنها را فراهم می‌آورد.