واکاوی سیاست تقنینی ایران در حقوق کیفری خانواده

مداخله کیفری در حقوق خانواده، چالش‌برانگیز و در مواردی اجتناب‌ناپذیر است. در ساختار نظام حقوقی ایران و براساس اقتضائات تقنینی موجود در این ساختار، رویکردهای مختلفی در نحوه مواجهه حقوق کیفری در حیطه خانواده، قابل‌تبیین است. در گام نخست و از منظر شرعی و مطابقت با موازین اسلامی، رویکرد نص‌بسندی، تاثیر بسزایی در سیاست کیفری تقنینی خانواده داشته است، اما در ادامه و با تثبیت مجازات‌های تعزیری و بازدارنده در نظام کیفری جمهوری اسلامی ایران، دو رویکرد کلی کمینه‌گرا و بیشینه‌گرا در حقوق کیفری خانواده قابل‌ترسیم و تبیین است. پژوهش پیش‌رو با بررسی سیر کلی تحولات اخیر حقوق کیفری خانواده در ایران و واکاوی مصادیق اصلی مداخله کیفری در ارتباط با خانواده و با تمرکز و تاکید بر اساس خانواده و حلقه نخست خانواده در روابط زوجین، درصدد پاسخ به این مساله اصلی است که سیاست تقنینی ایران در حقوق کیفری خانواده بر چه بنیانی استوار است؟ مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و بررسی اسنادی با رویکردی انتقادی به مواد قانونی، به تحلیل و نقد سیاست تقنینی کیفری جمهوری اسلامی ایران در حیطه روابط زوجین به اقتضای روابط خانوادگی و فراتر از جرائم معمول میان افراد جامعه پرداخته است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که در نظام تقنینی ایران و در‌حال‌حاضر، درخصوص مداخله کیفری در حقوق خانواده، سیاست مشخصی وجود ندارد و قانونگذار، سیاست تقنینی روشنی را دنبال نمی‌کند؛ درنتیجه در بعضی موارد، از رویکرد بیشینه‌گرایی کیفری تبعیت کرده است؛ درحالی‌که در بعضی موارد، کمینه‌گرایی در پیش‌گرفته یا باوجود اقتضای جرم‌انگاری، مسئله را به‌حال خود رها کرده است.مطالعات و بررسی‌های این نوشتار نشان می‌دهد؛ در نظام تقنینی ایران و در حال حاضر، در خصوص مداخله کیفری در حقوق خانواده سیاست مشخصی وجود ندارد. قانونگذار در بعضی موارد از رویکرد بیشینه‌گرایی کیفری تبعیت کرده است؛ درحالی که در بعضی موارد کمینه‌گرایی در پیش گرفته یا با وجود اقتضای جرم‌انگاری، مساله را به حال خود رها کرده است.

an analysis of the legislative policy of iran in family criminal law

criminal intervention in family law is challenging and, in some cases, inevitable. within the structure of the legal system of iran and based on the legislative imperatives within this framework, various approaches to how criminal law addresses family matters can be explained. initially, from a sharia perspective and in conformity with islamic principles, the approach of the sufficiency of the text has significantly influenced family criminal legislative policy. however, when the punitive and deterrent punishments continue and are established in the criminal system of the islamic republic of iran, two broad approaches—minimalism and maximalism—can be outlined and explained in family criminal law. this study aims to review the recent developments in iranian family criminal law, scrutinizing objective instances of criminal intervention related to the family while focusing on the core family unit and marital relationships. it seeks to answer the primary question: on what foundation is iran’s legislative policy in family criminal law based? using a descriptive-analytical method and document review with a critical approach to legal materials, this study analyzes and critiques the legislative criminal policy of the islamic republic of iran concerning couple relationships. its findings indicate that there is no clear policy on criminal intervention in family law in the iranian legislative system now.  consequently in some cases, the legislator has followed a maximalist criminal approach, while in others, a minimalist approach has been adopted or, despite the need for criminalization, the issue has been left unaddressed.