اصول طنز اجتماعی در قرآن کریم

نقد به وسیله طنز، از مهم‌ترین شیوه‌های انتقال پیام به مخاطب است و به آن دلیل که این امر با نشاط و خندیدن همراه است، می‌تواند عمیق‌ترین مرادهای مخاطب را در عبارت‌هایی آسان انتقال دهد و به سهولت، احساسات و عواطف مخاطب را به گونه‌ای تحت تاثیر قرار دهد که در کلام عادی، امکان آن وجود ندارد. دستیابی به اصول قرآنی طنز اجتماعی مبتنی بر نظام جامع آموزه‌های قرآن کریم به‌عنوان کامل‌ترین کتاب آسمانی مصون از تحریف، هدف اصلی این نوشتار است. اکنون این سوال مطرح است که قرآن کریم در راستای معرفی طنز اجتماعی مقبول و صحیح، کدام اصول را معرفی می‌کند؟ این پژوهش از نوع بنیادی و روش پژوهش در دستیابی به اصول یادشده، از تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی و توصیف و تحلیل بهره می‌برد. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که مبتنی بر آموزه‌های قرآنی، جهت‌گیری اصول قرآنی طنز اجتماعی، تک‌بُعدی و یک‌جانبه‌نگری نیست بلکه با رویکردی معناگرا و جامع، در ساحت دوگانه زیست مادی و معنوی و در بستر سیر عبودیت الهی به سمت غایت رشد آن (قرب الهی) مبتنی بر فطرت و سرشت لایتغیر انسانی، سامان می‌یابد که درنتیجه آن، اصولی همچون «اصلاح گری فرد و اجتماع، عقلانیت محوری، دو ساحتی محوری در محتوا، حفظ کرامت انسانی و واقع‌گرایی» از آیات قرآن استنباط گردیده است.

the principles of social satire in the holy qur’an

criticism through humor and satire is one of the most significant ways of conveying the message to the addressee, and because it is accompanied by joy and laughter, it can convey the deepest intentions of the addresser in simple terms and easily influence the feelings and emotions of the addressee, in a way that it is not possible in ordinary speech to be realized. this research aims to achieve the qur’anic principles of social satire based on the comprehensive system of teachings of the holy qur’an as the perfect divine undistortionable book. the question of the research is: what are the principles upon which the holy qur’an is based in order to introduce acceptable and correct social satire? this research uses qualitative content analysis with inductive approach and descriptive-analytical method in achieving the abovementioned principles. the results of the current research show that, based on qur’anic teachings, the orientation of the qur’anic principles of social satire is not one-dimensional and one-sighted, but rather has a purposeful and comprehensive approach, in the dual realm of material and spiritual life, and it is set on the basis of unchangeable human nature (fitrat) in the context of the divine devotion towards the goal of man’s perfection (closeness to god), and eventually, principles such as &reformation of the individual and society, centrality of dual-dimensional content, preservation of human dignity, and realism& have been deduced from the verses of the holy qur’an.