نقد و بررسی واژه «آلاء» در«مفردات القرآن» فراهی

عبدالحمید فراهی، در کتاب مفردات القرآن، بر خلاف نظر دیگران که «آلاء» را «نعمت ها» معنا کرده اند، معنایی جدید برای واژه «آلاء» ارائه کرده است، او معنی «آلاء» را «فعال عجیبه» (کارهای شگفت‌انگیز) دانسته و در اثبات نظر خود، آیات قرآن و اشعاری از فحول عرب را به‌عنوان شاهد مثال آورده است. این نگاه جدید فراهی به واژه آلاء قابل تامّل است، زیرا در این پژوهش 35 کتاب لغت، 80 کتاب تفسیر و 50 کتاب مرتبط مورد بررسی قرار گرفت که از این مجموع، تنها چند منبع، معنایی غیر از نعمت ارائه کرده‌اند، آن هم فقط در مواردی که واژه آلاء بعد از آیات عذاب و هلاکت آمده است و در بقیه موارد، همه معنای نعمت را برگزیده‌اند. کسانی که معنایی غیر از «نعمات» برای آلاء ذکر کرده اند، این واژه را فقط در مواردی که صراحتًا اشاره به عقاب الهی دارد، به معنای «قدرت» و «سلطان» دانسته‌اند، اما فراهی فراتر از همه، معنایی کاملاً متفاوت ارائه نموده است و این معنی را در همه مواردی که آلاء در قرآن ذکر شده، درست می‌داند و نظر عموم مفسران و علمای لغت را خطا شمرده است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با بررسی کتاب‌های لغت، تفاسیر، روایات و اشعار، نظر مفسران، اهل لغت و دیگر علما را دربارة واژة «آلاء» گردآوری کرده، آنگاه با مقایسه نظراتِ مختلف و تطبیق ادلّه، به نقد و بررسیِ معنای جدیدی که فراهی ارائه داده، پرداخته است. دستاورد حاصل نشان می‌دهد اگر چه فراهی با جرات، به نفی نظرات متقدمان و معاصرانش پرداخته و با ارائه معنایی جدید برای «آلاء» و نفی معنای نعمت ها، سعی داشته ارتباط آیاتِ عذاب و هلاکت و مواضع قدرت الهی را با معنای فعال عجیبه (کارهای شگفت انگیز) برای «آلاء» واضح‌تر نماید.