بررسی دیدگاه عبدالقاهر جرجانی و ضیاء الدین بن اثیر در باب جناس

جناس از انواع زیبایی های لفظی است و تاثیر بسزایی در القای معنای متن دارد. در میان بلاغت دانان، جرجانی با ارائۀ نظریۀ (نظم) که در آن اصالت را با معنا می داند؛ این نظم و ترتیب متشکل از معانی ذهنی را در آرایۀ جناس نیز مطرح می کند و ابن اثیر به اشتراک لفظ و اختلاف معنا معتقد است که این دو ویژگی برای جناس در زبان فارسی و انگلیسی نیز وجود دارد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی آراء جرجانی و ابن اثیر پرداخته و نتایج حاصل بدین قرار است: جرجانی سه ویژگی (تشابه صوتی، اقتضاء معنا، جامع) را برای ارزش گذاری جناس مطرح می کند و به اصالت معنا در این آرایۀ معتقد است و ابن اثیر اگرچه صراحتا به اصالت معنا اشاره ای نکرده است، اما نتایج بررسی نمونه هایی که وی ذیل مبحث جناس ارائه نموده است، حاکی از آن است که وی اصالت معنا را دور از ذهن نداشته، لذا در تعریف جناس به اختلاف معنا تاکید می کند و نیز او جناس غیر تام را شبه جناس می داند، اما جرجانی آن را نیز جناس دانسته است.