خوانشی فرمالیستی از نقد قدیم ادب عربی

یکی از موضوعات مهم در نظریه‌های ادبی، خوانش میراث کهن ادبی بر پایۀ رویکردهای نوین نقدی است. با اینکه جستارهای زیادی را می‌توان سراغ گرفت که از شعر و نثری کهن یا نوین، خوانشی معاصر به‌دست آورده‌اند اما پژوهشی بنیادی دربارۀ بازیابی اصول نقد نوین از مبانی نقد کهن، چه در ادبیات فارسی و چه در ادبیات عربی، کمتر انجام گرفته است. از این‌رو، جستار کنونی بر آن است تا با روشی توصیفی - تحلیلی و بنابر منابع کتابخانه‌ای، چنین خوانشی را انجام دهد و مبانی نقد فرمالیستی را در نقد قدیم ادب عربی بازیابد. رهاورد این بازکاوی و بازخوانی، اثبات این فرضیه است که ناقدان نقد قدیم عرب طلایه‌داران نقد فرمالیستی‌اند و شباهت‌های بسیار میان رویکرد فرمالیست‌ها و رویکرد ناقدان قدیم زبان و ادبیات عربی، معنادار است، چنان‌که معادل برخی اصطلاحات صورتگرایان همچون «ادبیت» و «آشنایی‌زدایی» و «هنجارگریزی» را به‌خوبی می‌توان ذیل اصطلاحاتی چون «غرابت» و «طرافت» و «عدول» و «لحن» قرار داد.