بررسی و تحلیل طرحواره‌های تصویری در مَثَل‌های عربی

اصطلاح طرحواره‌های تصویری را نخستین بار مارک جانسون (1949م) در چارچوب استعاره مفهومی در حوزه زبان شناسی شناختی مطرح کرد که عبارت است از فهم مفاهیم انتزاعی در قالب مفاهیم ملموس تر که سبب درک ساده تر آنها می شود. نظریه پردازان این حوزه، استعاره را زیربنای آن می‌دانند و از طرحواره ها به عنوان الگوهای شناختی ذهن یاد می کنند که در زبان نمود می‌یابند. طرحواره های تصویری، شامل طرحواره حرکتی (جا به جایی)، حجمی (ظرف و مظروف)، قدرتی (مانع) و غیره است. با توجه به اینکه طرحواره‌ها قابل انطباق در انواع گونه‌های ادبی است و بررسی آنها در زبان ادیبان به کشف شیوه‌های انتقال مفاهیم و معانی مورد نظر گوینده و نویسنده می‌شود؛ لذا پژوهش حاضر بر آن است تا انواع طرحواره‌های تصویری را با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی در مَثَل‌های عربی بررسی نماید. بی تردید با ریشه یابی مفهوم مثل‌ها و بررسی مفاهیم انتزاعی موجود در آنها از طریق طرحواره‌های تصویری می‌توان هویت فکری و فرهنگی روزگار مربوط به مَثَل را به نمایش گذاشت. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در لایه زیرین بسیاری از مَثَل های عربی که غالباً مبتنی بر استعاره مفهومی هستند، انواع طرحواره‌های تصویری (حرکتی؛ حجمی؛ قدرتی) نهفته است و هر کدام، مفهوم انتزاعی خاصی را بیان می کند و بیشترین بسامد، متعلق به طرحواره حرکتی است و این یافته، موید کارکرد ادبی طرحواره ها در بازنمود زندگی سراسر جنب و جوشِ مردم کوچ-نشین عرب و زندگی پویای آنها در بادیه و صحرا است.