هدف آفرینش و نحوه‌ی فاعلیت حق‌تعالی از منظر ابن‌سینا با محوریت کتاب الاشارات و التنبیهات

ابن‌سینا معتقد است که واجب‌الوجود در آفرینش عالَم هستی به‌دنبال غرضی نیست. وی در کتاب اشارات که جزو آخرین تالیفات فلسفی او به‌شمار می‌آید بر این مطلب پافشاری می‌کند که نباید در کارهای واجب‌الوجود هیچ حُسن یا اولویتی مدنظر باشد؛ زیرا هر فاعلی که برای به‌‌دست‌آوردن حُسن یا اولویتی، فعلی را انجام دهد، از نظر ذات و صفات کامل نیست، بلکه چنین موجودی ناقص بوده، به دلیل همین نقصان نمی‌تواند واجب‌الوجود باشد. ابن‌سینا بر آن است که مَلِک و شاهِ حقیقی هیچ نیازی در وجودش نیست، اما همگان به او محتاج‌اند و فعل او «جودِ» به‌معنای حقیقی است و در آن هیچ غرض و غایتی نیست؛ زیرا آنجایی که غرض در کار باشد، مسلّماً اولویتی برای فاعلِ آن لحاظ شده است، به‌بیان‌دیگر، از آنجا که واجب‌الوجود غنی بالذّات است، بر اثر غنای ذاتی او هیچ چیزی نمی‌تواند هدف و غرضِ ذات حق باشد؛ زیرا داشتنِ غرض با غنا و بی‌نیازی واجب در تضاد است؛ از این‌رو، حتی کارهای نیک جهان را نیز نمی‌توان به‌مثابه‌ی غرض برای واجب‌الوجود برشمرد، بلکه منشا صدورِ عالَمِ هستی عنایتِ الهی است؛ یعنی ظهور نظام کلی جهان آفرینش با همه‌ی جزئیات و با اوقات و نظام شایسته‌ی آن، در علم ازَلی واجب‌الوجود، سببِ افاضه‌ْی این نظام با همان ترتیب و تفصیلِ معقولِ خود از سوی ذاتِ حضرت حق می‌شود، پس با اینکه واجب‌الوجود فاعلِ مختار است، فاعلیتِ او از نوع فاعلِ بالعنایة می‌باشد.

the purpose of the issue of the right of excellence from the perspective of ibn sina with the centrality of the book al-ashrat and al-tanbihat

ibn sina believes that wajib al-jujud does not pursue a purpose in the creation of the universe. in the book asharat, which is considered one of his last philosophical works, he insists on the fact that there should not be any virtue or priority in obligatory works; because any agent who performs an action in order to achieve goodness or priority, is not perfect in terms of essence and attributes, rather such an entity is incomplete, and because of this deficiency, it cannot be obligatory. ibn sina believes that there is no need for a real king and king, but everyone needs him, and his verb &jud& has a real meaning, and there is no purpose or goal in it; because where the purpose is concerned, a priority is definitely considered for its subject. in other words, since wajib al-wujud is rich in essence, due to his inherent richness, nothing can be the goal and purpose of the essence of truth; because having a purpose is in conflict with wealth and lack of necessity; therefore, even the good deeds of the world cannot be counted as the purpose of the obligatory, but the source of the issuance of the world of existence is divine providence; that is, the appearance of the general system of the world of creation with all its details and with its proper times and system, in the eternal knowledge of the wajib-ul-existence, is the reason for the expansion of this system with the same reasonable order and detail from the essence of the righteous one. it is the type of active subject.