نقد و بررسی دیدگاه مشاء مبنی بر بساطت جسم از اجزای بالفعل، با تاکید بر دیدگاه علامه حسن‌زاده

تبیین حقیقت جسم، مسئله‌ای است که از دیر باز حکماء الهی را به خود مشغول ساخته و موجب تضارب آراء و تکثر اقوال گشته است. در تقسیم اولیه گروهی حقیقت خارجی جسم را مرکب از اجزاء دارای وضع و بالفعل دانسته و گروه دیگری آن را متصل و بسیط از چنین اجزایی پنداشته‌اند و البته در هر دو گروه نیز انشعابات گوناگونی رخ داده است. در این معرکه قول ذیمغراطیس در بین گروه اول و قول مشاء از میان گروه دوم اقوال مهمی می‌نماید. ذیمغراطیس جسم را مرکب از اجزاء صِغار صُلبه و بالفعل می‌داند و مشاء جسم را متصل و بسیط از چنین اجزائی می‌دانند و برای آن دو جزء هیولی و صورت قائلند. البته مشاء نیز معترفند که هیولی را مستقیم از خارج نمی‌یابند بلکه به ضرورتِ برهان آن را می‌پذیرند. اشراقیون نیز تا حدودی با قول اول هم‌نوا بوده و بر خلاف مشاء منکر هیولی (البته به عنوان جزئی از جوهره جسم) هستند. لکن در این میان قول مشاء مشهورترین اقوال است چنانکه مبنای عمل فلاسفه قرار گرفته است. امروزه دانشمندان علوم تجربی مثل فیزیک و شیمی در ترکیب جسم از اجزاء بالفعل شکی ندارند. پس گویا امروزه قول مشاء که مبنا و مورد اهتمام فلاسفه است با چالش مواجه است. برخی از حکماء معاصر نیز قول مشاء را غیر قابل قبول می‌بینند و جسم را مرکب از اجزاء می‌دانند. در این میان علامه حسن‌زاده آملی قول جدیدی ابتکار نموده است که مشکلات اقوال قبلی را برطرف کرده و جمع بین اقوال می‌نماید.

a critique of the view of the peripatetic philosophy on the body simplicity of actual components with emphasis on allameh hasanzadeh’s viewpoint

explanation of reality of ‘body’ is something that has occupied the minds of the divine philosophers since long ago, causing disagreements and plurality of views among them. in the early division, a group regarded the external reality of the body to be composed of the components having position and actualized, and another group regarded it connected and simple, free from such components; and of course, both groups had some offshoots and divergences.here, democritus’ view in the first group and peripatetic view in the second group seem to be important views. democritus regarded body as composed of minor solid and actualized components, and the peripatetics regard it as composed of connected and simple, free from such components, considering for it two elements: the hyle and the form. of course, peripatetics acknowledge that they do not find the hyle directly in the outside world and that accept it because of the necessity of the argument. illuminationists also agree to some extent with the first view, and – unlike the peripatetics – deny the hyle as a component of the substance of body.however, the peripatetic view is the most well-known among all, for it has been used as the foundation of action for philosophers. today, the scholars of the empirical sciences such as physics and chemistry have no doubt that the body is composed of actual components. it is, then, as if today the peripatetic view, used as the foundation of action by philosophers, is challenged.some contemporary philosophers see the peripatetic view unacceptable, and consider the body composed of components. among them, allama hassan-zada amoli has initiated a new view that has resolved the drawbacks of the previous views, while gathering all views together.