بررسی آراء اندیشمندان پیرامون حدوث و قدم نفس انسانی

بحث درباره حدوث یا قدم نفس انسانی، از با سابقه‌ترین و پرچالش‌ترین مباحث میان اندیشمندان است. متفکران با مبانی فکری و روش‌های تحقیقی گوناگون خود، دیدگاه‌های متفاوتی در این‌باره دارند. بسیاری از متکلمان اسلامی، قائل به قدم زمانی نفس هستند به استثنای گروه اندکی مانند خواجه نصیر که قائل به حدوث آن است. در بین فلاسفه، افلاطون بنا بر قول به مُثُل، معتقد به قدم نفس است. در مقابل، شاگرد او ارسطو، ابن‌سینا و شیخ اشراق، با ردّ قول به قدم نفس به‌صورت برهانی، قائل به حدوث آن هستند. در این میان صدر المتالهین شیرازی نیز قائل به حدوث آن است. البته وی با استفاده از مبانی حکمت متعالیه مانند حرکت جوهری، قائل به حدوث جسمانی و بقای روحانی نفس است برخلاف ابن‌سینا که قائل به حدوث روحانی نفس است. عرفا که در مبانی فکری صدرایی سهم مهمی دارند، به نظر می‌رسد به حدوث جسمانی نفس همراه با اعتقاد به وجود اندماجی آن نزد وجودات برتر خود قائل هستند.

investigating the scholars’ views on origination and pre-eternity of human soul

discussion of the origination or pre-eternity of the human soul is one of the oldest and the most challenging discussions among the thinkers. the thinkers, with their various intellectual foundations and research methods, have different views in this regard. many of the islamic theologians believe in the temporal pre-eternity of the soul, except a small group including khaja nasir who believes in its origination. among the philosophers, plato – on the basis of his ideas – believes in the preeternity of the soul. on the contrary, his pupil aristotle, avicenna, and sheikh of illumination reject the view of pre-eternity of the soul with their arguments, believe in its origination. similarly, mulla sadra of shiraz believes in its origination. he, however, uses the foundations of transcendental philosophy such as substantial motion to state his belief in corporeal origination of the soul and its spiritual survival – unlike avicenna who believes in the spiritual origination of the soul. the mystics who have an important share in mulla sadra’s intellectual foundations seems to believe in the corporeal origination of the soul along with a belief in its integrative existence with its higher beings