عینیت یا غیریت علت غایی با غایت از منظر علامه طباطبایی

یکی از مسائلی که در مبحث علت و معلول در بین فلاسفه‌ی اسلامی مطرح گشته است، مسئله‌ی علت غایی است که نباید با واژه‌ی غایت خلط نمود و مترادف با آن دانست؛ زیرا علت غایی به معنای «ما لاجله الفعل» و غایت به معنای «ما ینتهی الیه الحرکة» است. از ویژگی‌های علت غایی این است که متقدم بر صدور فعل و از شئون فاعل است؛ به خلاف غایت که متاخر از صدور فعل بوده و آن کمال ثانی برای فعل محسوب می‌گردد. به تبع فلاسفه‌ی اسلامی، علامه طباطبایی نیز به بحث از علت غایی و احکام آن پرداخته است. ایشان در نهایةالحکمة، در ذیل مبحث علت غایی، عبارتی را آورده است که در ظاهر، علت غایی را عین غایت دانسته و بین آنها تفاوتی قائل نشده است، لکن با ادله و شواهدی که در این مقاله آورده می‌شود، اثبات می‌گردد علامه آن دو را مغایر یکدیگر می‌داند.

sameness of or difference between the final cause and the finality in allama tabatabai’s view

one of the issues discussed among the islamic philosophers regarding the discussion on cause and effect is the ‘final cause’. however, we must not mixed it up with the term ‘finality’ or use them interchangeably, for the final cause means ‘what the action is done for’ and finality is ‘what the motion leads to’. among the features of the final cause is that it precedes the action and it is within the authorities of the actor, unlike the finality that follows the action and is considered the secondary perfection for the action. following the islamic philosophers, allama tabatabai has dealt with a discussion on the final cause and its precepts. in his nihayat al-hikma, under the discussion on the final cause, he has seemingly considered the final cause to be the same as the finality with no difference between them. however, with the evidences provided in this article, it is proved that allama would regard them as different