مقایسه تطبیقی ادراک معنا در پوزیتیویسم و فلسفه اسلامی

علوم شناختی دربردارندۀ نظریات گوناگونی پیرامون ادراک معناست. برخی از آن‌ها براساس مکتب پوزیتیویسم شکل گرفته‌اند. براساس دکترین اصلی پوزیتیویسم، تنها ابزار شناخت معتبر احساس (حواس) است. علوم معتبر از منظر این مکتب علومی‌اند که روابط و مناسبات ظاهری اشیاء را مشاهده و آزمایش می‌کنند. روان‌شناسی حس‌گرایانه یکی از این علوم است. در این علم، ادراک انسان در سطح اعصاب، تحریکات عصبی و فعالیت‌های مغزی مطالعه می‌شود. برخی از شاخه‌های این نوع روان‌شناسی، ادراک را مادّی می‌دانند. در این نوع روان‌شناسی ادراک معنا تنها با ابزار حواس و با رویکردی کاملاً مادّی تبیین می‌شود. این دیدگاه از نظر بسیاری از اندیشمندان اسلامی مردود است؛ زیرا علوم وابسته به مکتب پوزیتیویسم، تنها تبیینی مادّی از پدیده‌ها ارائه می‌دهند، در حالی که بسیاری از پدیده‌ها علاوه بر جنبه‌های مادّی دارای جنبه‌های غیرمادّی و مجردند. از منظر فلسفه اسلامی علاوه بر حواس، عقل انسان در ادراک معنی جایگاه ویژه‌ای دارد. این ادراک در مراتب مختلف و توسط ابزارهای گوناگون صورت می‌پذیرد، امّا در نهایت مدرک اصلی معنا همان نفس انسان است. در این مقاله ابتدا چگونگی ادراک معنی در مکتب پوزیتیویسم بررسی می‌شود و سپس چگونگی ادراک معنی از منظر فلسفه اسلامی تبیین می‌گردد. روش تحقیق ما در این مقاله توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است.

a comparative study of perceiving meaning in positivism and islamic philosophy

cognitive sciences encompass various theories on the perception of meaning. some of these theories are based on positivism. according to the main doctrine of positivism, the only valid cognitive tool is sensation (senses). valid sciences, according to this thought school, are those that observe and experiment with the apparent relationships and connections of objects. sensationalist psychology is one of these sciences. in this field, human perception is studied at the level of nerves, neural stimuli, and brain activities. some branches of this type of psychology consider perception to be material. in this type of psychology, the meaning of perception is only explained through sensory tools and a completely materialistic approach. this perspective is rejected by many islamic scholars because sciences associated with positivism only provide a materialistic explanation of phenomena, while many phenomena have immaterial and abstract aspects. from the perspective of islamic philosophy, in addition to the senses, human intellect holds a special position in perceiving meaning. this perception takes place at different levels and through various tools, but ultimately, the main source of meaning is the human self. this study first examines how the perception of meaning is examined in positivism and then explains how the perception of meaning is understood from the perspective of islamic philosophy. the method of study is descriptive, analytical, and comparative