تبیین رابطه نفس و قوا با تاکید بر دیدگاه صدرالمتالهین

مبنای «وحدت نفس و قوا» یا «النفس فی وحدتها کل القوی» از اصلی‌ترین مبانی ملاصدرا در باب نفس‌شناسی فلسفی است که فهم آن علاوه بر اینکه تاثیری جدی در برخی مبانی تعلیم و تربیت دارد، بستری مناسب برای حل مسئلة «توحید افعالی» فراهم می‌کند؛ اما برای فهم صحیح این مبنا و رسیدن به ثمرات و کارکردهای آن نخست باید تصویر درستی از آن به دست آورد. در این تحقیق ابتدا با روش تحلیلی توصیفی به دیدگاه مشائیان دربارة رابطة نفس و قوا پرداخته و با بررسی آن به این نتیجه رسیده‌ایم که فقدان برخی مبانی لازم، باعث تحلیل ضعیف مشائیان از رابطة نفس و قوا شده است. در تبیین دیدگاه ملاصدرا نیز بین مقام ذات و فعل، همچنین بین نظر متوسط و نهایی ملاصدرا در باب تشکیک، تفکیک کرده و روشن نموده‌ایم که رابطة نفس و قوا در نگاه ملاصدرا به حسب مقامات گوناگون، تفاسیر مختلفی دارد که مطابق با مقام ذات به «نفس و حقایق مندمج در آن» و طبق دیدگاه تشکیک خاصی به «نفس و مراتبش» و طبق تشکیک خاص‌الخاصی به «نفس و شئوناتش» تفسیر می‌شود.

explaining the relationship of the soul and its faculties with an emphasis on mulla sadra’s view

the foundation of ’unity of soul and faculties’ or al-nafs fī waḥdatihā kull al-quwā is among the main foundations of mulla sadra’s view regarding the philosophical study of soul. understanding this foundation has a serious effect on some of the tenets of education and prepares a proper ground for resolving the problem of ’unity of divine actions’. however, for right appreciation of this foundation and obtaining the related fruits and functions, we must first acquire a right image of it. in this study, we have first dealt with the peripatetic view on the relationship of the soul and the faculties through an analytical-descriptive method and investigated it to conclude that lack of some necessary foundations has led to the peripatetics’ real analysis of the relationship between the soul and the faculties. in explaining mulla sadra’s view, we have distinguished between the positions of ’essence’ and ’action’ and – similarly – between mulla sadra’s mediatory and ultimate views on gradation to clarify that the relationship between the soul and the faculties in mulla sadra’s view has different interpretations in terms of various positions. in other words, it is interpreted as ’the soul and the truths inserted in it’ according to the position of essence. it is interpreted as ’the soul and its orders’ according to the view of special gradation, and interpreted as ’the soul and its states’ according to the most special gradation.