بررسی تطبیقی اعتبار شروط حل اختلاف یک‌ جانبه

شروط یک‌ جانبه حل اختلاف از شروط قراردادی هستند که در قالب شرط حل و فصل اختلاف، در قراردادهای تجاری و سرمایه‌گذاری و به ویژه قراردادهای اعطای وام بین‌المللی و به نفع وام‌ دهنده درج می‌گردند که به موجب آن در صورت بروز اختلاف، یک طرف قرارداد را در انتخاب مسیر دادگاه یا داوری با در نظر گرفتن آنکه کدام مسیر وی را در موقعیت مناسب‌تری برای تامین منافع خود قرار می‌دهد و نهایتاً امکان اجرای سهل‌تری داشته باشد- مخیر می‌سازد. و این در حالی است که طرف مقابل تنها حق مراجعه به یکی از مراجع فوق الذکر برای اقامه دعوا را دارد. هر چند در بررسی‌های صورت گرفته در خلال آراء صادره در خصوص قراردادهای حاوی شروط یکجانبه در نظام‌های حقوقی مختلف، اختلاف فاحشی در اعتبار یا عدم اعتبار آن شروط وجود دارد، اما آراء اخیر صادره از دادگاه فرانسه و برخی دیگر از کشورهای حقوق نوشته مبنی بر بی‌اعتباری آن، ایجاد روند جدیدی در رویکرد دادگاه‌ها در عدم اعتبار این شروط ایجاد نموده است. در این نوشتار، ضمن بررسی رویه نظام‌های حقوقی مختلف با تجزیه و تحلیل نظرات مخالفان و به چالش کشیدن آن‌ها و هم‌چنین با در نظر گرفتن پیامدهای نادیده گرفتن این شروط، به این نتیجه می‌رسیم که شروط یک‌جانبه اصولا ،و غیر از موارد معدودی که متضمن بی عدالتی آشکار باشند، اعتبار دارند.

comparative study on the validity of unilateral dispute settlement clauses

unilateral dispute settlement clauses in international commercial and investment contracts –especially international loan contracts- are designed to provide one party to the contract with more dispute settlement options (normally domestic courts or arbitration) than the other contracting party. thus one party may take into account different factors –including enforcement consideration- to choose from different options while the other party is stuck with only one forum. although there is a wide range of opinions regarding the validity of unilateral dispute settlement clauses in different jurisdictions, the recent reasoning of the supreme court of france has caused a new trend in the invalidity of such clauses in other jurisdictions. throughout this research, some important rationales behind the invalidity of unilateral clauses have been surveyed and assessed. in sum, it is fair to suggest that unilateral clauses are, in principle valid, unless such terms amount to blatant injustice.