بررسی دستاوردهای حقوق بین‌‏الملل در کنترل موشک‌‏های بالستیک؛ تعامل ابرقدرت‏‌ها، راه‌‏حل پایدار

موشک‏‌های بالستیک و انواع آن از فناوری‌‏های مدرن به‏‌شمار می‏‌روند که بسیاری از کشورها آن‏‌ها را تولید می‏‌کنند و بسیاری دیگر از چنین فناوری برخوردار نیستند. کاربرد موشک‏‌های بالستیک کماکان از موضوعات بحث‌‏برانگیز در حوزۀ حقوق بین‌‏الملل خلع سلاح است. اگرچه بسیاری از دولت‏‌ها این‌‏گونه تسلیحات را تولید یا صادر می‌‏کنند، دولت‏‌های دیگر به همراه برخی سازمان‌‏های بین‌‏المللی این تسلیحات را نامشروع می‏‌دانند. به‏‌هرحال به‌‏نظر نمی‏‌رسد که حقوق و مقررات بین‌‏المللی حاکم بر کاربرد این موشک‌‏ها به‏‌طور کلی قدرت الزام‌‏آوری داشته باشد. این حوزه متشکل از اسناد چندجانبه با ماهیت حقوق نرم، به همراه تعداد معدودی از توافقات دوجانبه است. اگرچه قطعنامه‌‏های شورای امنیت در مواردی قدرت الزام‌‏آور حقوقی ایجاد کرده است، این قطعنامه‌‏ها هم دستاورد چندانی در کنترل این تسلیحات یا عدم اشاعۀ آن نداشته است. ازاین‏‌رو شفافیت بخشی به این موضوع اهمیت دارد. این مقاله با روش کتابخانه‌‏ای سعی در توصیف موشک‌های بالستیک و تحلیل مهم‌‏ترین اسناد حقوق بین‏‌الملل در این زمینه دارد. پس از مفهوم‌‏شناسی و بررسی قطعنامه‏‌های شورای امنیت، سازکارهای چندجانبۀ بین‌‏المللی و نمونۀ توافقات دوجانبه، نهایتاً این نتیجه به‌‏دست آمده است که عملکرد حقوق بین‏‌الملل در کنترل موشک‌‏های بالستیک کاملاً بی‌‏نتیجه نبوده است. اسناد حقوقی موضوع مطالعه از حیث دیپلماسی عدم اشاعه و توسعۀ مترقیانۀ حقوق بین‏‌الملل در این زمینه از اهمیت برخوردار است. به‏‌طور خاص، توافقات میان روسیه و ایالات متحدۀ امریکا نمونۀ ایدئالی برای شکل‌‏دهی به تلاش‌‏های داوطلبانۀ بین‏‌المللی در مذاکرات خلع سلاح یا کنترل تسلیحات به‏‌شمار می‌‏رود.

ian overview of international law achievements in the field of ballistic missiles control: interaction among the superpowers, an everlasting solution

the use of ballistic missiles remains a controversial issue in international disarmament law. although many states are producing and exporting such weapons, others, along with the international organisations, claim these weapons to be illegitimate. however, the international law and regulations governing the use of ballistic missiles generally do not appear to have binding force. in fact, there are various soft law international multilateral instruments accompanied by a few bilateral agreements. although the security council resolutions have provided some binding force in this regard, they have not yet yielded the expected results regarding disarmament or non-proliferation of ballistic missiles. therefore it is essential to clarify this issue from an international law perspective. this article conducts qualitative research to describe ballistic missiles and to analyse the significant international law instruments in this regard. hence, a conceptology, the security council resolutions, the international multilateral arrangements, and the exemplary bilateral agreements are briefly discussed after an introduction. it concludes that these instruments are significant in non-proliferation diplomacy and the progressive development of international law in this field. particularly the bilateral agreements concluded between russia and the usa illustrate exemplary patterns in this field and future international efforts in disarmament and arms control negotiations.