ارزیابی و تحلیل کمی راهبردهای مقابله با بیابان‌زایی با رویکردهای تصمیم‌گیری چندگانه در محیط فازی

بیابان‌زایی یک رویداد مخاطره‌آمیز بلایای طبیعی است که در عین وسعت تخریب، گوناگونی اثرات و پیچیدگی فرایند، با شاخص‌های کیفی و غیر‌قطعی نیز سروکار دارد و از رفتار سیستم‌های فازی تبعیت می‌کند. بنابراین در ارزیابی راهبردهای مقابله با بیابان‌زایی به منظور دستیابی به راهبردهای ارجح و بهینه، استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره فازی ضروری به نظر می‌رسد. از این رو این پژوهش با هدف تعیین اولویت راهبردهای مقابله با بیابان‌زایی با استفاده از مدل‌های تحلیلی سلسله مراتبی در محیط فازی و به صورت موردی در دشت یزد خضرآباد طی سال‌های 1400 1399 به انجام رسید. به منظور دستیابی به این هدف، ابتدا از روش دلفی فازی و در چارچوب روش تصمیم گیری چند معیاره، ماتریس تصمیم‌گیری فازی حاصل شد و سپس با استفاده از نرم‌افزار expert choice و از طریق مدل electre اولویت اولیه راهبردها به دست آمد و در ادامه به منظور برآورد اولویت نهایی راهبردها از روش topsis استفاده شد و در نهایت نتایج حاصله با استفاده از نمودار gaia در محیط نرم‌افزار visual promethee مورد تحلیل قرار گرفت. بر مبنای نتایج حاصل شده از فرایند تحقیق، راهبرد تعدیل در برداشت از منابع آب زیرزمینی (a31) با نسبت نزدیکی 56.59 درصد به عنوان مهمترین راهبرد در کنترل و کاهش اثرات بیابانزایی و احیاء اراضی تخریب یافته ارزیابی شد. تحلیل‌های صورت گرفته در محیط نرم‌افزار visual prometheeنیز نتایج حاصله از رتبه‌بندی را مورد تایید قرار داد به صورتی که راهبرد a31 با جریان نارتبه‌ای خالص 0.3635 =phi، همچنان ارجح‌ترین راهبرد ارزیابی شد و ترتیب راهبردهای کنترل چرای دام (20a)، تغییر الگوی آبیاری (33a)، احیاء پوشش‌ گیاهی (23a) و تغییر کاربری اراضی (18a) نیز همانند قبل باقی ماند⸵ بنابراین پیشنهاد می‌گردد که در طرح‌های کنترل و کاهش اثرات بیابان‌زایی، نتایج به دست آمده مورد توجه قرار گیرد.

quantitative evaluation and analysis of combating desertification strategies with multiple decision-making approaches in fuzzy environment

extended abstractintroduction: desertification is a natural disaster risk event. this phenomenon, along with the extent of degradation, various effects and complexity of the process, deals with qualitative and uncertain indicators and follows the behavior of fuzzy systems. therefore, in evaluating combating desertification to achieve preferred and optimal strategies, the use of multi criteria fuzzy decision making methods seems necessary. therefore, this study was conducted to determine the priority of strategies to combat desertification using hierarchical analytical models in a fuzzy environment in the yazd khezrabad plain during 2019 2020 as a case study.materials and method: fuzzy decision matrix was obtained from fuzzy delphi method and within the framework of multi criteria decision making method. using expert choice software and electre model, the initial priority of strategies was obtained. in order to estimate the final priority of strategies, topsis method was used and the results were analyzed using gaia diagram, graphical analysis for interactive assistance, in visual promethee software environment.results and discussion: the results show that the strategy of adjustment in abstraction from groundwater resources (a31) with a ratio of 56.59% is the most important strategy in controlling and reducing the effects of desertification and rehabilitation of degraded lands. the strategies of livestock grazing control (a20), irrigation pattern change and implementation of low water requirements (a33), vegetation development and restoration (a23) and prevention of improper conversion and change of land use (a18) with proximity ratios of 15.76 %, 13.53%, 11.34% and 2.78% were selected as the next priorities, respectively. analyses performed in visual promethee software environment also confirmed the results of the ranking. as the analysis showed, the strategy of adjustment in abstraction of groundwater resources (a31) with a pure out ranking progress of phi = 0.3635 still remained the most preferred evaluation strategy and other strategies were ranked as before.conclusion: overall, it is concluded that in line with the strategy of adjusting the abstraction of groundwater resources (a31), by implementing aquifer projects, improving irrigation methods, land improvement, controlling the growth of industries and aquaculture crops, the process of desertification can be slowed down and destroyed lands can be restored. it is suggested that in the plans to control and reduce the effects of desertification and rehabilitation of degraded lands, the obtained results and rankings should be considered.