تغییرات فصلی رابطه طول-وزن و برخی متغیرهای زیستی در ماهی cyprinion watsoni (day, 1872) رودخانه سرباز

مقدمه: درک روابط طول- وزن می‌تواند در ارزیابی ساختار جمعیت آبزیان، به‌ویژه جهت تخمین زیست‌توده، سن و وزن با استفاده از طول، کمک شایانی نماید. در سال‌های اخیر به دلایل مختلف از جمله تخریب رودخانه‌ها، ایجاد سد، آلودگی مناطق تخم‌ریزی و صید غیرقانونی، فراوانی جمعیت ماهی‌ها به سبب کاهش احتمال بقاء و موفقیت تولیدمثلی دستخوش تغییرات بسیاری شده است؛ بنابراین کسب اطلاعات در خصوص رابطه طول-وزن، در کنار هم‌آوری و شاخص‌های گنادی به‌ویژه طی یک سال، نه‌تنها در برآورد مدل‌های ارزیابی ذخایر آبزیان بلکه در فهم جنبه‌های زیستی آن‌ها که نشانه‌ی پویایی پایدار جمعیتشان و سلامت بوم‌سازگان‌های آبی است، موثر می‌باشد.مواد و روش‌ها: با توجه به داده‌های اندک موجود در خصوص ماهی شیدار (cyprinion watsoni) به‌منظور درک نوسانات سالانه رابطه طول-وزن و برخی پارامترهای دیگر، 100 عدد ماهی c. watsoni در بازه زمانی اردیبهشت 1395 الی تیر 1396 با استفاده از تور ماهیگیری از رودخانه سرباز صید شد. در این پژوهش علاوه بر مطالعه فصلی رابطه طول-وزن، پارامترهای زیستی متعددی از جمله الگوی رشد، شاخص وضعیت، وزن گناد، قطر تخمک، هم‌آوری مطلق و نسبی به تفکیک هر فصل محاسبه شد. به منظور بدست آوردن ضرب تعیین و تخمین منحنی‌های مدل‌های آماری در رابطه طول-وزن برای هر فصل، از طول استاندراد و لگاریتم طبیعی آن استفاده شد.نتایج: نتایج نشان داد رابطه طول-وزن ماهی شیدار در سه فصل بهار، تابستان و زمستان بالای 93 درصد همبستگی دارد که این مقدار حاکی از همبستگی بالای این رابطه در این ماهی، طی فصول مختلف است. شاخص الگوی رشد برای این ماهی در رودخانه سرباز طی فصول مختلف متغیر و در پاییز 3، بهار 3.52، تابستان 3.09 و زمستان 3.5 می‌باشد. همچنین بررسی شاخص وضعیت و رسیدگی جنسی که روند تغییرات آن‌ها بر هم منطبق است، حاکی از آن می‌باشد که این شاخص‌ها به ترتیب طی تابستان و زمستان به کمترین و بیشترین حد خود می‌رسند. بیشترین تعداد تخمک برای c. watsoni در تابستان (3405.3) و کمترین تعداد در بهار (1647.4) ثبت شد. به همین دلیل بیشترین هم‌آوری مطلق در فصل تابستان محاسبه شد. در حالی که هم‌آوری نسبی از فصل بهار روند صعودی به خود می‌گیرد و در زمستان به بیشترین مقدار خود می‌رسد.بحث: فارغ از نوسانات فصلی در کلیه شاخص‌های محاسبه شده، به نظر می‌رسد با توجه به مقادیر الگوی رشد (3 b≥)، می‌توان نتیجه گرفت با افزایش طول، گونه مورد مطالعه در منطقه نمونه‌برداری شده گردتر و سنگین‌تر می‌شود و گونه مذکور تحت شرایط زیستی (از جمله در دسترس بودن غذا، شرایط فیزیکوشیمیایی مناسب و آلوده نبودن رودخانه) مناسبی رشد می‌نماید. مقادیر دو شاخص وضعیت و رسیدگی جنسی نیز، نتیجه اخیر را تایید می‌نمایند. شاخص وضعیت ماهی شیدار بین 0.03 تا 1 محاسبه شد که نشان از شرایط زیستی بین بسیار بد تا بد برای این ماهی در رودخانه سرباز است؛ با این وجود نتایج مربوط به شاخص هم‌آوری حاکی از وضعیت زیستی مناسب گونه در آن منطقه می‌باشد. تطبیق نوسانات شاخص رسیدگی جنسی با شاخص وضعیت در این پژوهش نمایانگر تاثیر تخم‌ریزی بر شاخص وضعیت است؛ بنابراین هنگام بررسی شاخص وضعیت باید زمان تخم‌ریزی مدنظر باشد. با توجه به نوسانات فصلی کلیه شاخص‌های مورد بررسی به دلیل تغییرات وزنی غدد جنسی و تاثیر آن بر وزن کل، به‌منظور جلوگیری از ایجاد اریب در داده‌ها و نهایتاً تحلیل آن‌ها، پیشنهاد می‌گردد از وزن نمونه با شکم تخلیه شده، استفاده گردد.

seasonal variation of length-weight relationship and some biological parameters in the fish cyprinion watsoni (day, 1872) of sarbaz river

introduction: understanding the relationship length-weight can play a critical role in evaluating aquatic population structure, especially for estimating biomass, age, and weight using length. in recent years, due to various reasons such as the destruction of rivers, the creation of dams, the pollution of spawning areas, and illegal fishing, the abundance of fish populations has undergone many changes due to the decrease in the probability of survival and reproductive success. therefore, obtaining information about the relationship length-weight, along with fecundity and gonadal indices, especially during one year, is effective not only in estimating models for the evaluation of aquatic resources but also in understanding their biological aspects, which are a sign of the sustainable dynamics of their population and the health of aquatic ecosystems.materials and methods: according to the little available data about sheydaar fish (cyprinion watsoni), to understand the annual fluctuations of the length-weight relationship and some other parameters, 100 cyprinion watsoni fish were collected between may 2015 and july 2016 using fishing nets from the sarbaz river. in this research, in addition to the seasonal study of the length-weight relationship, several biological parameters such as growth pattern, condition factor, gonadosomatic indices, gonad weight, egg diameter, absolute and relative fecundity were calculated separately for each season. standard length and its natural logarithm were used for obtain the coefficient of determination and curves estimation of statistical models in relation to length-weight for each season.results: the results demonstrated that the relationship between the length-weight of the sheydaar fish in the three seasons of spring, summer, and winter has a correlation of over 93%, which indicates the high correlation of this relationship in this fish during different seasons. the index of the growth pattern for this fish in the sarbaz river changes during different seasons and it is 3 in autumn, 3.52 in spring, 3.09 in summer, and 3.5 in winter. also, the examination of the condition factor and gonadosomatic index, whose change process coincides with each other, indicates that these indices reach their lowest and highest levels during summer and winter, respectively. the highest number of eggs for c. watsoni was recorded in summer (3405.3) and the lowest number in spring (1647.4). for this reason, the highest absolute fecundity was calculated in the summer season; while the relative fecundity begins to rise from spring and reaches its highest value in winter.discussion: regardless of the seasonal fluctuations in all the calculated indices, it seems that according to the values of the growth pattern (b≥3), it can be concluded that with the increase in length, the studied species in the sampled area becomes rounder and heavier and the mentioned species grows under suitable biological conditions (including the availability of food, suitable physicochemical conditions, and non-polluted river). the values of two indicators of the condition factor and gonadosomatic also confirm the recent result. the condition factor of the sheydaar fish was calculated between 0.03 and 1, which indicates the biological conditions between very bad and bad for this fish in the sarbaz river; nevertheless, the results of the fecundity index indicate the appropriate biological status of the species in that area. matching the fluctuations of the gonadosomatic index with the condition factor in this research represents the effect of spawning on the condition factor; therefore, when checking the condition factor, spawning time should be regarded. considering the seasonal fluctuations of all investigated indices due to the changes in the weight of the gonads and its effect on the total weight, to prevent bias in the data and final analysis, it is suggested to use the weight of evisceration of the sample.