ارائه الگوی رهبری محیط‌زیستی در مدارس ابتدایی با رویکرد پدیدارشناسانه تفسیری

مقدمه: امروزه، حفاظت و صیانت از محیط‌زیست به یک مساله‌ حیاتی در دنیا تبدیل شده است. این مساله باعث شده است چالش‌ های مدیریتی و رهبری زیادی در وضعیت فعلی بافت آموزشی مدارس به وجود آید. بسیاری از مدیران و معلمان در این خصوص استدلال دارند که صحبت کردن در مورد فعالیت‌های آموزشی و تربیتی زیست‌بوم و مشاهده عینی محیط ز یستی مدارس هنوز حلقه مفقوده در نظام آموزشی بوده است که بدون تاملات و نقدهای معتبر در مورد بوم مدارس غیرممکن است. به طوری که، مدارس برای حل این چالش‌ ها نیاز به رهبری محیط زیستی دارد که توجه ویژه محققان عرصه رهبری را برانگیخته است. هدف از این پژوهش، ارائه الگوی رهبری محیط زیستی در مدارس ابتدایی با رویکرد پدیدارشناسانه تفسیری بوده است.مواد و روش‌ها: روش پژوهش کیفی به لحاظ اهداف از نوع پژوهش های کیفی و به لحاظ نوع جمع‌ آوری داده‌ ها روش پدیدارشناسی تفسیری است. محیط پژوهش را مدیران و معلمان مدارس که سوابق مدارس سبز را داشتند، تشکیل می دهند که به روش هدفمند از نوع گلوله برفی به تعداد 23 نفر تا اشباع نظری انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات را مصاحبه نیمه ساختار یافته تشکیل می دهد که تحت پروتکلی به واسطه درک و تجربیات معلمان و مدیران مدارس در مناطق مختلف استان اردبیل تنظیم شد که به لحاظ روایی و اطمینان پذیری از اعتبار مناسبی برخوردار بوده است؛ ضریب توافق کاپای کوهن بین کدگذاران برای بررسی میزان توافق کدگذاران 0.71 به دست آمد که با توجه به تفسیر سطوح متفاوت ضریب کاپا، شدت توافق نسبتاً زیاد است.نتایج: یافته‌ ها نشان داد، 98 مفهوم در قالب 17 محور با سه مضمون اصلی بر پدیده رهبری محیط زیستی معنا می بخشند. بر اساس ادراک و تجارب مشترک مدیران و معلمان رهبری محیط زیستی با شش مشخصه رهبری مشترک، انسجام گروهی، نگرش ایده آل، عمل به باورها، ملاحظه فردی و انگیزه الهام بخش قابل فهم است. این شاخصه های رهبری محیط زیستی در بستر فلسفه ارزشی، اهداف و مقاصد، سیاست های کلان، مبانی آموزشی- تربیتی، مبانی روان شناختی و مبانی جامعه شناختی قابل توسعه است، اما توسعه رهبری محیط‌ زیستی با چالش های عمده ای رو به رو هست نیازمند درک صحیح زمینه‌های بسترساز در بین سیاست گذاران آموزشی و تربیتی است.بحث: بنا بر ضرورت اجتناب ناپذیر رهبری محیط زیستی در مدارس ابتدایی می توان با آموزش مدیران و عوامل مدرس‌ه ای و برون مدرس‌ه ای در آینده شاهد پایداری محیط‌ ز یستی بود که مهم و ارزشمند است. بنابر برنامه های وزارت آموزش و پرورش در سال های اخیر (از سال 1397 به بعد) که به دنبال اجرای برنامه‌ های محیط زیستی در مدرسه هستند؛ این پژوهش می‌ تواند از چالش‌ ها و مشکلات این برنامه بکاهد. نتایج این پژوهش با توجه به نوآوری آن در رهبری مدارس در درجه اول توانسته است مفهوم‌ سازی درستی از رهبری محیط زیستی در نظام مدیریت آموزش و پرورش ارائه نماید. در درجه دوم، چالش‌ های محیط زیستی مدارس دوره ابتدایی را شناسایی و تحلیل نماید و در نهایت به راهکارهای برون رفت از مدل رهبری نوین با پیچیدگی های بوم شناختی مدارس، مشکلات محیط‌ زیستی جامعه محلی را در آینده نسبت به بحران های محیط زیستی حل نماید.

presenting the model of eco-leadership in elementary schools with an interpretive phenomenological approach

introduction: nowadays, environmental protection and conservation have become a critical issue worldwide. this has led to significant managerial and leadership challenges in the current state of the educational fabric of schools. many principals and teachers argue that talking about ecological educational and training activities and observing the environmental conditions of schools is still the missing link in the educational system, which is impossible without valid reflections and criticisms of the school environment. thus, schools need environmental leadership to address these challenges, which has attracted the special attention of leadership researchers. this research aims to present an ecological leadership model in elementary schools with an interpretive phenomenological approach.materials and methods: the research method is qualitative regarding its objectives and interpretive phenomenology in data collection. the research environment consists of school principals and teachers who have a history of green schools. they were selected using a targeted snowball sampling method to reach 23 participants until theoretical saturation was achieved. the data collection tool was a semi-structured interview developed based on the understanding and experiences of teachers and school principals in different regions of ardabil province. the interview protocol was evaluated for validity and reliability using cohen’s kappa coefficient, which yielded a value of 0.71, indicating a relatively high level of agreement between coders.results: the study uncovered that environmental leadership is delineated by 98 concepts across 17 axes, organized into three main themes. drawing from insights of managers and teachers, it embodies six core attributes: fostering group cohesion, envisioning ideals, acting on beliefs, showing individual consideration, and providing inspirational motivation. these characteristics of environmental leadership are nurtured through value philosophy, goals and objectives, overarching policies, educational and training frameworks, psychological underpinnings, and sociological contexts. nonetheless, advancing environmental leadership encounters significant challenges, necessitating a nuanced grasp of supportive environments from academic and training policymakers.     discussion: given the urgent need for environmental leadership in elementary schools, achieving sustainable environmental practices in the future depends on training school administrators and engaging both internal and external stakeholders. this research addresses the challenges and issues fronted by these agendas, aligning with recent ministry of education initiatives (since 2018) aimed at implementing environmental programs in schools. the findings of this research have innovatively defined environmental leadership within educational management, identified and analyzed environmental challenges specific to elementary schools, and proposed solutions. these insights pave the way for a new leadership model capable of navigating school ecological complexities and addressing local community environmental concerns in future crises.