عوامل اثرگذار بر آلودگی با لحاظ پیچیدگی اقتصادی و ارتباط متقابل ریسک اقتصادی و سرمایه‌گذاری

مقدمه: مطابق آمار بانک جهانی میزان انتشار دی‌اکسیدکربن در ایران، طی سی سال‌ اخیر رشد 210.65 درصدی داشته است. در چنین شرایطی باید این وضعیت نامطلوب را در راستای استانداردهای محیط زیستی تغییر داده که طبعاً شناسایی عوامل مهم اثرگذار بر آلودگی ضرورت می‌یابد. هدف اصلی این تحقیق بررسی عواملی است که مطابق پیشینه به نظر می‌رسند، بر آلودگی تاثیرگذار ‌باشند. با بهبود پیچیدگی اقتصادی، دانش بالاتر و پیشرفت فناوری می‌تواند منجر به فعالیت‌های با آلایندگی کمتر ‌شود. کاهش ریسک اقتصادی و به‌تبع آن افزایش سرمایه‌گذاری درصورتی‌که به دنبال آن کارا مورد استفاده قرار دادن نهاده‌ها و استفاده از فناوری محیط‌ زیستی رخ ‌دهد، می‌تواند با غلبه بر اثر مقیاس آلودگی را کاهش دهد. قیمت‌های بیشتر انرژی، فناوری‌های انرژی ‌اندوز و قیمت‌های پایین انرژی، فناوری‌هایی با سهم بیشتر نهاده انرژی را بر بنگاه‌ها تحمیل نموده که این بر محیط زیست اثرگذار است. تاثیر گسترش تجارت بر آلودگی، به برآیند اثرهای مقیاس، ترکیب و فنی بستگی دارد. ict می‌تواند کارایی مصرف انرژی را با حرکت اقتصاد به سمت ساختار دانش‌‌بنیان، از طریق جانشینی اطلاعات به‌جای انرژی تغییر داده و از این طریق بر آلودگی اثرگذار باشد. تراکم شهری می‌تواند با ایجاد صرفه مقیاس برای زیرساخت‌های عمومی شهری مصرف انرژی را کاهش داده، در حالی ‌که عدم وجود زیرساخت‌های مناسب شهری تاثیر عکس دارد. این که fdi  موجب افزایش مزیت نسبی در کدامین بخش تولیدی باشد، بر آلودگی اثرگذار است. همچنین فناوری پیشرفته‌ای که همراه با fdi وارد می‌شود، بر محیط زیست اثرگذار است.مواد و روش‌ها: متغیرهای توضیحی مدل پیچیدگی اقتصادی، ارتباط متقابل ریسک اقتصادی و سرمایه‌گذاری، ارتباط متقابل قیمت انرژی و شدت انرژی، آزادسازی تجاری، کاربران اینترنت، سرمایه سرانه، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و نرخ شهرنشینی و متغیر وابسته انتشار دی‌اکسیدکربن می‌باشد. اطلاعات متغیرها از بانک جهانی، وب‌سایت دانشگاه ام‌آی‌تی و بانک اطلاعاتی راهنمای بین‌المللی ریسک کشوری (icrg‌) و ترازنامه انرژِی به ‌دست‌ آمده است. دوره مورد بررسی طی سال‌های 2022-2000 بوده و در برآورد از روش ardl و نرم‌افزار eviews 9 استفاده ‌شده‌ است.نتایج: با افزایش متغیرهای پیچیدگی اقتصادی، ارتباط متقابل قیمت انرژی - شدت انرژی، کاربران اینترنت و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی میزان انتشار دی‌اکسیدکربن در هر دو بازه زمانی کوتاه‌ مدت و بلند مدت کاهش می‌یابد. متغیرهای اثرات متقابل ریسک اقتصادی - سرمایه‌گذاری و سرمایه سرانه بر آلودگی تاثیر معنی‌‌داری در هر دو بازه زمانی ایجاد نکرده است. آزادسازی تجاری و شهرنشینی تاثیر منفی معنی‌داری بر کیفیت محیط‌زیست در کوتاه‌‌مدت و بلندمدت ایجاد نموده است.بحث: بهبود پیچیدگی اقتصادی، غلبه اثر فنی و ساختاری بر اثر مقیاس را به همراه داشته و آلودگی را کاهش داده است. افزایش سرمایه‌گذاری در کشور توام با کاهش ریسک اقتصادی هنوز به حدی نرسیده که بتواند از کانال رشد اقتصادی آلودگی را کاهش دهد. با افزایش قیمت انرژی انگیزه‌ها در جهت افزایش کارایی انرژی قرار گرفته که درنتیجه آن آلودگی کاهش می‌یابد. در اثر افزایش صادرات ناشی از آزادسازی تجاری، استفاده از منابع و انرژی به‌ صورت نامناسب بوده و در این راستا از قوانین و استانداردهای محیط زیستی نیز چشم ‌پوشی شده است. گسترش شهرنشینی با گسترش فعالیت‌های اقتصادی آلودگی را افزایش داده و در این راستا نتوانسته برای زیرساخت‌های عمومی شهری از طریق ایجاد صرفه‌های مقیاس کاهش شدت انرژی و آلودگی را به همراه داشته باشد. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با امکان بهبود کارایی انرژی از طریق سرریز تکنولوژی از بنگاه‌های خارجی به بنگاه‌های داخلی آلودگی را کاهش می‌دهد.

factors affecting pollution in terms of economic complexity and the interrelationship of economic risk and investment

introduction: according to the statistics of the world bank, the amount of carbon dioxide emissions in iran has grown by 210.65% in the last thirty years. in such a situation, this unfavorable situation should be changed in line with environmental standards, which naturally requires the identification of important factors affecting pollution. the main purpose of this research is to investigate the factors that seem to affect pollution according to the background. as economic complexity improves, higher knowledge and technological progress can lead to less polluting activities. reducing economic risk and consequently increasing investment, if it is followed by efficient use of inputs and the use of environmental technology, can reduce pollution by overcoming the effect of scale. higher energy prices, energy-efficient technologies and low energy prices have imposed technologies with a higher share of energy input on companies, which has an impact on the environment. the impact of trade expansion on pollution depends on the results of scale, combination and technical effects. ict can change the efficiency of energy consumption by moving the economy towards a knowledge-based structure, by substituting information for energy, and thus affect pollution. urban density can reduce energy consumption by creating economies of scale for public urban infrastructure, while the absence of proper urban infrastructure has the opposite effect. fdi increases relative advantage in which production sector affects pollution. also, the advanced technology that comes with fdi affects the environment.materials and methods: explanatory variables of the model are economic complexity, interrelationship between economic risk and investment, interrelationship between energy price and energy intensity, trade liberalization, internet users, capital per capita, foreign direct investment and urbanization rate and the dependent variable of carbon dioxide emissions. the information of the variables was obtained from the world bank, the mit university website, and the international country risk guide (icrg) database and the energy balance sheet. the investigated period was during 2000-2022 and the ardl method and eviews 9 software were used in the estimation.results: with the increase of economic complexity variables, energy price-energy intensity interrelationship, internet users and foreign direct investment, the amount of carbon dioxide emissions decreases in both short-term and long-term periods. the variables of mutual effects of economic risk-investment and capital per capita on pollution did not have a significant effect in both time periods. commercial liberalization and urbanization have created a significant negative impact on the quality of the environment in the short and long term.   discussion: the improvement of economic complexity has led to the dominance of technical and structural effect over scale effect and has reduced pollution. the increase in investment in the country, along with the reduction of economic risk, has not yet reached a level that can reduce pollution through the channel of economic growth. with the increase in energy prices, incentives have been placed in the direction of increasing energy efficiency, as a result of which pollution is reduced. as a result of the increase in exports due to trade liberalization, the use of resources and energy has been inappropriate, and in this regard, environmental laws and standards have also been ignored. the expansion of urbanization has increased the pollution with the expansion of economic activities, and in this regard, it has not been able to reduce the intensity of energy and pollution for public urban infrastructures through the creation of economies of scale. foreign direct investment reduces pollution with the possibility of improving energy efficiency through technology spillover from foreign companies to domestic companies.