تحلیل رابطه‌ی اخلاق محیط‌زیستی با رفتار صرفه‌جویی در مصرف انرژی: مطالعه موردی دانشجویان کشاورزی

مقدمه: انسان‌محوری یکی از دلایل اصلی بحران‌های محیط‌زیستی است که ریشه در چارچوب مصرف‌گرایی دارد و مصرف‌گرایی در انرژی، تقاضای بیشتر برای منابع طبیعی را در پی دارد. فلسفه محیط‌زیست با نقد انسان‌محوری، تلقی فرهنگ غربی از طبیعت را مورد تردید قرار داده و این روند را با نقد عقلانیت ابزاری و تاکید بر ارزش ذاتی طبیعت به چالش کشیده است. مصرف مولفه‌ای مهم برای دستیابی به توسعه پایدار و صرفه‌جویی در مصرف انرژی یکی از راه‌های دستیابی به محیط‌زیست پاک‌تر و سالم‌تر و مدیریت تغییرات اقلیمی است. افزایش سریع مصرف انرژی برای فعالیت‌های اجتماعی اقتصادی، منبع اصلی افزایش مداوم انتشار گازهای گلخانه‌ای است که باعث گرم شدن کره زمین و اثرات تغییرات آب‌وهوایی می‌شود. از دیدگاه علم روان‌شناسی محیط‌زیست، پرداختن به تغییرات اقلیمی به عنوان یک چالش اساسی تلقی می‌شود که مستلزم درک عمیق از فرآیندهای روانی دخیل در رفتارها و سبک زندگی دوستدار محیط‌زیست به طور کلی و مصرف انرژی به طور خاص است. شواهد نشان می‌دهند مداخلات فنی به تنهایی نمی‎توانند در کاهش مصرف انرژی تاثیر داشته باشند و رفتار مصرف‌کنندگان باید تغییر یابد. مواد و روش‌ها: هدف کلی این پژوهش تحلیل رابطه‌ی اخلاق محیط‌زیستی با رفتار صرفه‌جویی در مصرف انرژی دانشجویان کشاورزی بود. برای دستیابی به این هدف، از فن پیمایش استفاده شد. جامعه آماری پژوهش دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکتری کشاورزی دانشگاه تهران بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و جدول کرجیسی و مورگان، 126 نفر نمونه‌گیری شدند. پرسشنامه ابزار جمع‌آوری اطلاعات بود که در سه بخش ویژگی‌های جمعیت‌شناختی دانشجویان، رفتار صرفه‌جویی در مصرف انرژی و اخلاق محیط‌زیستی طراحی شده بود. روایی صوری پرسشنامه با کسب نظر متخصصان بررسی شد و اصلاحات لازم صورت گرفت. همچنین روایی آن با استفاده از روایی همگرا و واگرا و پایایی آن با محاسبه آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی به دست آمد.نتایج: یافته‌های پژوهش نشان داد زیست‌بوم‌محوری، خدامحوری و انسان‌محوری به ترتیب در اولویت اول تا سوم دانشجویان قرار گرفته‌اند. بر اساس نتایج مدل‌سازی معادلات ساختاری، فقط اخلاق محیط‌زیستی زیست‌بوم‌محور در رفتار صرفه‌جویی در مصرف انرژی تاثیرگذار بوده و مدل پژوهش توانسته است 38 درصد از تغییرات رفتار صرفه‌جویی در مصرف انرژی دانشجویان را تبیین نماید.بحث: بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی برای تامین انرژی و هدر دادن منابع انرژی، از مصداق‌های بارز توجه به نیازهای انسانی، بدون توجه به ظرفیت و پتانسیل طبیعت است. با عنایت به اخلاق زیست‌بوم‌محور، گفتمان ارزش ذاتی باید به گفتمان غالب در سیاست‌گذاری‌های انرژی بدل شود و تغییر رویکرد از توسعه‌گرایی با محوریت انسان، به بوم‌نظام‌گرایی با محوریت محیط‌زیست باید در دستور کار قرار گیرد تا شکاف ایجاد شده بین انسان‌محوری و زیست‌بوم‌محوری ترمیم شود. این که دانشجویان بر انسان‌محوری یا زیست‌بوم‌محوری تمرکز کنند، بر درک محیط‌زیست و حفاظت از آن و نگرش آنان به محیط‌زیست تاثیر می‌گذارد. آموزش زیست‌بوم‌محوری به دانشجویان یکی از اولویت‌های مهم در این زمینه است. آموزشی که باعث می‌شود دانشجویان از ارزش ذاتی طبیعت آگاه شوند. این فرآیند نقد ارزش‌های مسلط مانند مصرف‌ بی‌رویه انرژی را افزایش و اثرات جانبی منفی توسعه را با اهمیت جلوه می‌دهد. نکته کلیدی در آموزش پایداری محیط‌زیستی، رویکردهای آموزشی متمرکز بر توسعه تفکر انتقادی و تاملی است. در این آموزش‌ها باید همدلی با حیات بر روی کره زمین، گوش دادن به زمین و اقدام برای حفاظت از زیست‎کره تشویق شود.

analyzing the relationship between environmental ethics and energy saving behavior: a case study of agricultural students

introduction: anthropocentrism is one of the central causes of the environmental crisis which is rooted in consumerism, and consumerism in energy leads to more demand for natural resources. by criticizing anthropocentrism, environmental philosophy has qusstioned the dominant western culture’s conception of nature and has challenged this mainstream by criticizing instrumental rationality and emphasizing the intrinsic value of nature. consumption is a key component to achieve sustainable development, and saving energy is one of the ways to achieve a cleaner and healthier environment and climate change management. the rapid increase in energy consumption for socio economic activities is the main source of the continuous increase in greenhouse gas emissions that cause global warming and climate change effects. from the environmental psychology perspective, dealing with climate change is considered a fundamental challenge that requires a deep understanding of the psychological processes involved in environmentally friendly behaviors and lifestyles in general, and energy consumption in particular. the evidence shows that technical interventions alone cannot have an effect in reducing energy consumption and consumers’ behavior must be changed.materials and methods: the main purpose of this study was to analyze the relationship between environmental ethics and energy saving behavior of agricultural students. to achieve this goal, the survey method was used. the statistical population of the research was m.sc. and ph.d. agricultural students at tehran university, which 126 of them were selected using simple random sampling method and krejcie and morgan table. the questionnaire was a data gathering tool that was designed in three sections: students’ demographic characteristics, energy saving behavior and environmental ethics. the face validity of the questionnaire was confirmed by the experts in this field. also, its validity was obtained using convergent and differential validity, and its reliability was obtained by calculating cronbach’s alpha and composite reliability.results: the findings of the research showed that the students prioritized ecocentrism, theocentrism and anthropocentrism in the first to third priority, respectively. based on the results of structural equation modeling, only ecocentrism environmental ethics was effective in energy saving behavior and the research model was able to explain 38% of students’ energy saving behavior changes.   discussion: unlimited exploitation of natural resources to provide energy and wasting energy resources are clear examples of paying attention to human needs, without considering the capacity and potential of nature. with regard to eco centric ethics, the discourse of intrinsic value should become the dominant discourse in energy policies, and without acknowledging the intrinsic value and rights of nature, the intrinsic value of nature is continuously ignored, and a shif from anthropocentric developmentalism to ecocentric approach should be prioritized in order to fill the gap between anthropocentrism and ecocentrism. the fact that students focus on anthropocentric or ecocentric views affects their understanding of the environment and its protection and their attitude towards the environment. eco centric education for students is one of the important priorities in this field. an education that makes students aware of the intrinsic value of nature. this process increases the critique of dominant values such as excessive energy consumption and highlights the negative effects of development. the key point in teaching environmental sustainability is educational approaches focused on the development of critical and reflective thinking. in these trainings, empathy with life on the planet, listening to the earth and action to protect the biosphere should be encouraged.