بررسی تغییرات پوشش اراضی با استفاده از کمی‌سازی سنجه‌های سیمای سرزمین در سواحل چابهار

مقدمه: مناطق ساحلی در سراسر جهان از اهمیت اجتماعی و اقتصادی زیادی برخوردار می‌باشند. این مناطق علاوه بر ارائه خدمات مهم اکوسیستمی، قابلیت شایانی برای فعالیت‌هایی از قبیل گردشگری، صنعتی و ترابری داشته و به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها کمک زیادی کرده‌ است. از سویی دیگر با توجه به اینکه مناطق ساحلی از پیچیده‌ترین اکوسیستم‌ها هستند، نیازمند پایش و برنامه‌ریزی برای حفاظت هرچه بیشتر می‌باشند، بنابراین تشخیص به موقع و دقیق تغییرات کاربری اراضی که پایه و اساس درک بهتر تعاملات میان انسان و پدیده‌های طبیعی است، مقدمات لازم را برای مدیریت و استفاده کارآمد از قابلیت‌های مناطق ساحلی را فراهم می‌کند. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات کاربری و پوشش اراضی در نواحی ساحلی چابهار برای 4 دوره شامل سال‌های 1368، 1378، 1388 و 1398 با استفاده از از سری زمانی داده‌های ماهواره لندست انجام گرفت. به منظور تهیه نقشه پوشش زمین، عملیات پردازش بر روی تصاویر طی مراحل پیش‌پردازش و پردازش انجام و طبقه‌بندی به روش ترکیبی انجام شد. دقت نقشه‌های تهیه شده با تهیه ماتریس خطا، محاسبه شاخص کاپا و صحت کلی به ترتیب بیش از 0.8 و 80 درصد، محاسبه گردید. سپس با استفاده سنجه‌های سیمای سرزمین تحلیل تغییرات الگوی مکانی طبقات کاربری اراضی انجام گرفت.نتایج:  نتایح نشان داد در سال‌های مورد مطالعه بیش‌ترین درصد کاربری مربوط به اراضی بایر بوده است. پوشش اراضی شوره زار و بایر در سال 1398 نسبت به سال 1368 به ترتیب 398.28 و 75.7 هکتار کاهش در حالی که پوشش اراضی پهنه آبی در سال 1398 نسبت به سال 1368 به میزان 115.3 هکتار افزایش را نشان داد. بررسی کاربری پوشش گیاهی نیز نشان داد این کاربری در تمامی دوره‌ها کمترین میزان مساحت را به همراه کاربری انسان ساخت به خود اختصاص داده است و افزایش تدریجی داشته‌اند. هم‌چنین ارزیابی صحت طبقه‌بندی نقشه پوشش اراضی نشان دهنده صحت بالای نقشه تولیدی هستند به طوری که در دوره 1368 با 93.25 بیشترین و دوره 1398 با 85.6 کمترین میزان صحت جهت طبقه‌بندی به دست آمده است. نتایج نشان داد در سال 1398 تعداد لکه پهنه آبی، پوشش گیاهی و انسان ساخت (830، 2662 و 4 به ترتیب) نسبت به سال 1368 (146، 2386 و 1 به ترتیب) افزایش یافته در حالی که تعداد لکه شوره زار و اراضی بایر در سال 1398 (643 و 761 به ترتیب) نسبت به سال 1368 (720 و 1060 به ترتیب) کاهش نشان داد.بحث: نتایج مطالعه حاضر نشان داد تغییرات قابل ملاحظه‌ایی در خط ساحلی چابهار طی 30 سال اخیر رخ داده است. نتایج حاکی از آن است که در منطقه مطالعاتی از سال 1368 تا 1398 پوشش گیاهی رشد قابل ملاحظه‌ایی کرده است (از 116.34 به 202.30) و در مجموع 85.96 به کاربری پوشش گیاهی افزوده شده است. افزایش کاربری پوشش گیاهی را می‌توان به افزایش کشاورزی نسبت داد. نتایج آشکارسازی تغییرات مناطق انسان ساخت نیز رشد چشمگیری را (133.18، 205.74، 228.29 و 411.42 به ترتیب در سال‌های 1368، 1378، 1388 و 1398) در دوره  مورد مطالعه نشان داده است. به طور کلی می‌توان گفت با توجه به تجزیه و تحلیل‌های سنجه‌های سیمای سرزمین در  دوره مطالعه افزایش کاربری‌های انسان ساخت و تغییرات محیط زیستی ادامه داشته است و طرح‌های مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی اتخاذ نشده است.

investigating land cover changes using landscape metrics on the coasts of chabahar

introduction: coastal areas worldwide hold significant social and economic importance. these areas, in addition to providing essential ecosystem services, have considerable potential for activities such as tourism, industry, and transportation, contributing significantly to the economic and social development of countries. given that coastal areas are among the most complex ecosystems, they require monitoring and planning for enhanced protection. timely and accurate identification of land use changes, which form the basis for better understanding human-nature interactions, provides the necessary groundwork for the efficient management and utilization of coastal resources.materials and methods: the present study aims to investigate land use and land cover changes in the chabahar coastal areas for four periods, including the years 1368, 1378, 1388, and 1398, using landsat satellite time series data. land cover mapping was performed through preprocessing and processing stages, followed by classification using a combined method. the accuracy of the produced maps was assessed using error matrix, kappa index, and overall accuracy, which were greater than 80% and 0.8, respectively. land use changes were analyzed using landscape metrics.results: the results indicated that barren land had the highest land use percentage in all studied years. saline and barren land cover decreased by 398.28 and 75.7 hectares, respectively, from 1368 to 1398, while aquatic land cover increased by 115.3 hectares in 1398 compared to 1368. the analysis of vegetation cover also revealed that this land use, along with human-made structures, consistently allocated the smallest area in all periods, gradually increasing. the accuracy assessment of land cover classification showed high accuracy in the produced maps, with the highest and lowest accuracy rates in 1368 (93.25%) and 1398 (85.6%), respectively. in 1398, the number of patches for aquatic land, vegetation cover, and human-made structures increased (830, 2662, and 4, respectively) compared to 1368 (146, 2386, and 1, respectively), while the number of saline and barren land patches decreased in 1398 (643 and 761, respectively) compared to 1368 (720 and 1060, respectively).discussion: the study results demonstrated considerable changes in the chabahar coastline over the past 30 years. the findings indicated a significant increase in vegetation cover from 1368 to 1398 (from 116.34 to 202.30 hectares), contributing a total of 85.96 hectares to land use. this increase in vegetation cover can be attributed to agricultural expansion. the detection results of changes in human-made areas also showed substantial growth (133.18, 205.74, 228.29, and 411.42 in 1368, 1378, 1388, and 1398, respectively) during the study period. overall, it can be concluded that, based on the analysis of landscape metrics, the increase in human-made land uses and environmental changes has continued, and integrated management plans for coastal areas have not been adopted.