بررسی مشاهداتی غلظت آلاینده btex حین عملیات سوختگیری در هوای داخل جایگاه های شهری همدان

مقدمه: جایگاه های سوخت یکی از منابع عمده گسیل btex به جو هستند. بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و ایزومرهای گزلین از هیدروکربن های آروماتیک تشکیل دهنده btex به شمار می روند. ترکیبات btex فراوان ترین ترکیبات آلی فرار در جو و آب های سطحی می باشند. این ترکیبات می توانند سلامتی کارکنان، رانندگان و ساکنان اطراف را تحت تاثیر قرار دهند. با توجه به خطرات ترکیبات btex بر سلامت افراد و امکان انتشار زیاد آن ها از جایگاه های سوخت، بررسی غلظت این ترکیبات و کنترل انتشار آن ها در جایگاه های سوخت امری ضروری و گامی موثر در پیشگیری از عوارض ناشی از آن ها می باشد. هدف از این مطالعه بررسی میزان btex در هوای محیطی جایگاه های سوخت شهر همدان و اطراف آن و مقایسه با استاندارهای هوای شغلی و تنفسی است.مواد و روش ها: نمونه ها طبق روش niosh و دستورالعمل جاذب skc توسط پمپ نمونه برداری فردی از هوای داخل و اطراف جایگاه های سوخت فلسطین، خوانساری و فروغ واقع در همدان جمع آوری شدند. غلظت ترکیبات btex توسط حلال دی کرومتان استخراج و با استفاده از دستگاه gc/fid سنجش شد. پردازش آماری داده ها با استفاده از نرم افزار spss انجام گرفت.نتایج: میانگین غلظت بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن در داخل جایگاه سوخت خوانساری به ترتیب mg/m3 1.23، 3.32، 0.31 و 1.43، در جایگاه سوخت فلسطین به ترتیب mg/m3 1.53، 4.14، 0.29 و 1.25 و در جایگاه سوخت فروغ به ترتیب mg/m3 2.23، 1.65، 0.42 و 1.22 تعیین شد. بیشترین غلظت ترکیبات btex در داخل جایگاه سوخت قرار داشت و با افزایش فاصله از مناطق خدماتی غلظت آن ها کاهش پیدا کرد. میانگین غلظت بنزن در هوای داخل و فاصله 200 متری از جایگاه های سوخت بیشتر از رهنمود epa و در هوای داخل و فاصله 50 متری از جایگاه های سوخت بیشتر از رهنمود niosh قرار داشت. همچنین میانگین غلظت تولوئن تنها در هوای داخل جایگاه سوخت فلسطین بیشتر از رهنمود epa قرار داشت.بحث: نتایج نشان داد که انتشار ترکیبات btex در جایگاه های سوخت رسانی شهر همدان ناشی از وسایل نقلیه و تبخیر بنزین در هنگام سوخت گیری می باشد. دلیل کاهش غلظت ترکیبات btex با افزایش فاصله از جایگاه های سوخت را می توان ناشی از تولید غلظت آلاینده در محوطه جایگاه، شرایط دمایی، جهت وزش باد و حرکت خودروها در اطراف جایگاه عنوان کرد. با افزایش فاصله از جایگاه از آن جایی که منابع تولید بیشتر در داخل جایگاه قرار دارند، از غلظت ترکیبات btex با افزایش فاصله کاسته می شود. همچنین با افزایش فاصله از جایگاه وزش باد منجر به پخش و پراکنده شدن ترکیبات btex شده و از غلظت آن کاسته می شود. پرسنل شاغل در داخل جایگاه های سوخت و رانندگان در مواجهه با آلاینده های بنزن و تولوئن قرار دارند. با توجه به این که مواجهات کوتاه مدت با ترکیبات  btex باعث اثراتی مثل تحریک و حساس شدن پوست، مشکلات سیستم اعصاب مرکزی (خستگی، سردرد، سرگیجه و از دست دادن تعادل) می گردد. همچنین در مواجهات طولانی مدت، علاوه بر مشکلات ذکر شده می توانند باعث اثر بر کلیه، کبد و خون گردد. لذا، می بایست نظارت بیشتری توسط مسوولان پخش فراورده های نفتی و اقدامات کنترلی به منظور حفظ سلامتی افراد و کاهش این آلاینده در جایگاه های سوخت از جمله کنترل نشت از تانک ها و پمپ ها و امکان بازیافت بخارات بنزین در حین سوخت گیری صورت گیرد.

observational investigation of btex pollutant concentration during refueling operations in the air inside urban stations of hamadan

introduction: fuel stations are one of the major sources of btex emissions to the atmosphere. benzene, toluene, ethyl benzene and gazeline isomers are btex aromatic hydrocarbons. btex compounds are the most abundant volatile organic compounds in atmosphere and surface water.these compounds can affect the health of employees, drivers and surrounding residents. due to the risks of btex compounds on people’s health and the possibility of emitting them from fuel stations, examining the concentration of these compounds and controlling them in fuel stations is essential and effective in preventing their complications. the aim of this study is investigation the amount of btex in the ambient air of hamadan fuel stations and its surrounding and to compare with occupational and respiratory air standards.materials and methods: the samples were collected according to the niosh method and the skc adsorbent instruction by the individual sampling pump from indoor air and surrounding of palestinian, khansari and forough fuel stations in hamadan.the concentrationof btex compounds was extracted by dichrometan solvent and measured by gc/fid. the data were analyzed using spss software.results: the mean of benzene, toluene, ethylenzene and xylene in khansari fuel station were 1.23, 3.32, 0.31 and 1.43 mg/m3 respectively, in palestine fuel station was 1.53, 4.14, 0.29 and 1.25 mg/m3 respectively and in forough fuel station were 1.65, 2.23, 0.42 and 1.22 mg/m3, respectively. the highest concentration of btex compounds was located inside the fuel station and their concentration decreased by increasing the distance from the station. the mean concentrations of benzene in the air inside and distance 200m from the fuel stations were higher than epa and in air inside and distance 50m from fuel station was higher than niosh guidelines. also, the mean concentration of toluene in the air inside the palestine fuel station was higher than the epa guidelines.discussion: the results showed that the dispersion of btex compounds in hamadan refueling stations was caused by vehicles and gasoline evaporation during refueling. the reason for the decrease in the concentration of btex compounds by increasing the distance from fuel stations can be attributed to the production of pollutant concentrations in the yard stations, temperature conditions, wind direction and vehicles transportation. by increasing the distance from the station, as the production resources are more inside the station, from the concentration of btex compounds decreases by increasing the distance. also, by increasing the distance from station, the wind airflow, lead to the distribution and dispersion of btex compounds and decreases its concentration. employed personnel and drivers inside fuel stationsare confronted with benzene and toluene pollutants. as regards to short-term counterview with btex compounds causes effects such as stimulation and sensitivity of the skin, central nervous system problems (fatigue, headache, dizziness and loss of balance). also in long-term encounters, in addition to the problems mentioned, they can affect the kidney, liver and blood. therefore, more oversight should be carried out by petroleum product authorities and control actions to maintain the health of the people and reduce the pollutants in fuel stations, including leakage of tanks and pumps, and the possibility of recycling of gasoline vapors during refueling.