بررسی نقش دانش جوامع محلی بر نگرش و رفتارهای بهره‌برداری مشارکتی از منابع آب

پیشینه و هدف: در عصر حاضر، موضوعات و چالش های بحران آب در مرکز توجه زندگی بشری قرار گرفته است. سیاست‌های محیط زیستی اخیر برای حل این بحران‌ها، بر تشویق رفتارهای طرفدار محیط‌زیست و عوامل تعیین‌کننده این رفتار متمرکز شده است. با توجه به این که یکی از دلایل این بحران، فقدان دانش بشر در مدیریت پایدار منابع می‌باشد، بنابراین تحقیق حاضر قصد دارد با بررسی تجارب غنی یک نمونه موفق در زمینه مدیریت محلی مصرف آب و با تمرکز بر مولفه دانش، سهمی در تبیین و پیش‌بینی رفتار بهره‌برداری مشارکتی از منابع آبی داشته باشد. مواد و روش‌ها: چارچوب نظری تحقیق، تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده تکامل یافته (mtpb) با تاکید بر مولفه دانش محلی می‌باشد. این پژوهش توصیفی با استفاده از روش پیمایشی و پرسشنامه بین دو دسته از بهره‌برداران شرب و کشاورزی روستاهای توشن و گلند در استان گلستان انجام شده است. روایی و پایایی پرسشنامه‌ها با استفاده از ضریب نسبی روایی محتوا و آزمون آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفته است. با توجه به اهداف تحقیق، برای تجزیه و تحلیل آماری پرسشنامه‌ها از نرم افزار spss استفاده شده است. در ادامه برای تحلیل هم‌زمان روابط علّی بین متغیر‌ها و میزان انطباق و برازش مدل مفهومی با مشاهدات تجربی از مدل‌سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار smart pls بهره گرفته شده است. نتایج: نتایج تحلیل آماری گویای این موضوع است که دانش محیط زیستی بهره برداران در مورد مسائل آب در منطقه، بالاتر از متوسط قابل انتظار می‌باشد و این امر بدین معنی است که سطح رفتار مشارکتی در منطقه مطالعاتی بالا می‌باشد. هم‌چنین بر اساس مقیاس stone-geisser، مدل ساختاری در تمام حالت ها، از کیفیت ساختاری مناسبی برخوردار می باشد. بررسی بخش ساختاری مدل توسط معیارهای واریانس استخراج شده (ave) و پایایی ترکیبی (cr) نشان‌دهنده پایایی و روایی همگرای مناسب مدل mtpb است. هم چنین مقدار ضریب r^2 نشان می دهد که در مجموع متغیرهای مدل تکامل یافته به ترتیب 92، 93، 74 و 79 درصد از رفتار بهره برداران شرب توشن، شرب گلند، کشاورزی توشن و کشاورزی گلند را نسبت به مشارکت محلی در بهره برداری از منابع آبی تبیین می کنند. در خصوص مسیرهای ساختاری مدل، نتایج حاکی از آن می‌باشد‌ که همه مولفه ها دارای اثر مثبت و معنی داری بر متغیر قصد رفتاری هستند. هم‌چنین با توجه به ضرایب مسیر به دست آمده، بین دانش و نگرش با رفتار بهره‌برداری مشارکتی از منابع آبی، رابطه مثبت و معنادار مشاهده شده است که فرضیه پژوهش را تایید می‏کند و نشان می‌دهد بهره برداران نگرش مثبتی نسبت به رفتار مشارکتی حفاظت از آب در تمام حالت ها دارند. بحث: طبق تجارب میدانی در منطقه مطالعاتی، مشارکت ذی نفعان در بهره برداری از منابع آبی با به اشتراک‌گذاری دانش محیط زیستی در مواردی که در مورد استفاده از آب تعارض وجود دارد، کار را تسهیل می‌نماید. افزودن مولفه دانش، تفاوت‌های قابل توجهی را در بهبود پیش بینی رفتار بین حالت‌های مختلف مصرف نشان نداده است. البته نتایج گویای این موضوع است که دانش می‌تواند به‌عنوان پیش‌نیاز برای اقدام به رفتار مشارکتی موثر باشد. لازم به ذکر است که نتایج نشان می دهد که بهره برداران شرب، با اختلاف اندک نسبت به بهره برداران کشاورزی، تمایل رفتاری بیشتری به پذیرش مدیریت مشارکتی منابع آبی دارند.

investigating the role of knowledge of local communities in the attitudes and behaviors of cooperative use of water resources

introduction: in the present age, the issues and challenges of water crisis are at the center of attention of human life. to solve these crises, recent environmental policies have focused on encouraging pro-environmental behaviors and the determining factors of this behavior. considering that one of the reasons for this crisis is the lack of human knowledge in the sustainable management of resources, therefore, the present research aims to contribute in the explanation and prediction of cooperative use behavior of water resources by investigating the rich experiences of a successful case study in the field of water consumption local management by focusing on the knowledge component.materials methods: the theoretical framework of the research is the modify theory of planned behavior (mtpb) with an emphasis on the local knowledge component. this descriptive research was conducted using a survey method and a questionnaire among two groups of drinking and agricultural users in toshan and galand villages in golestan province. the validity and reliability of the questionnaires have been confirmed using the content validity ratio and cronbach’s alpha test. according to the research objectives, spss software was used for the statistical analysis of the questionnaires. in the following, structural equation modeling using smart pls software has been used for the simultaneous analysis of causal relationships between variables and the degree of conformity of the conceptual model with experimental observations.results: the results of the statistical analysis show that the environmental knowledge of the users about water issues in the region is higher than the expected average, and this means that the level of cooperative behavior in the study area is high. also, according to the stone-geisser scale, the structural model has a good structural quality in all cases. investigating the structural part of the model by average variance extracted (ave) and composite reliability (cr) shows the appropriate reliability and convergent validity of the mtpb model. also, the value of the r2 coefficient shows that in total, the variables of the modify model explain 92, 93, 74 and 79% of the behavior of the users of toshan drinking, galand drinking, toshan agriculture and galand agriculture, respectively, in relation to local participation in the use of water resources. regarding the structural paths of the model, the results indicate that all components have a positive and significant effect on the variable of behavioral intention. also, according to the obtained path coefficients, a positive and significant relationship has been observed between knowledge and attitude with the behavior of cooperative use of water resources, which confirms the hypothesis of the research and shows that the users have a positive attitude towards the cooperative behavior of water conservation in all cases.discussion: according to the field experiences in the study area, the participation of stakeholders in the use of water resources facilitates the work by sharing environmental knowledge in cases where there are conflicts regarding the use of water. adding the knowledge component, has not shown significant differences in improving behavior prediction between different cases of consumption. of course, the results show that knowledge can be effective as a prerequisite for engaging in cooperative behavior. it should be noted that the results show that drinking water users, with a slight difference compared to agricultural users, have a greater behavioral intention to accept cooperative management of water resources.